پولدار شدن با توکن‌های تقلبی؛ فریبی بزرگ

به گزارش زومیت، بعید است عضو شبکه‌های اجتماعی باشید و تا به حال با کانال‌های تلگرامی، صفحه‌های اینستاگرامی و تبلیغات مختلف درباره بیت‌کوین‌هایی که با آن‌ها می‌توانید یک‌شبه سرمایه‌تان را چند برابر کنید، مواجه نشده باشید. همین بمباران تبلیغاتی در کنار عوامل مهمی مانند افزایش میزان تورم، وضعیت ناپایدار اقتصادی، شکست مردم در سرمایه‌گذاری در بازارهایی مثل مسکن، بورس و... باعث شده بسیاری از افراد روانه بازار ارز دیجیتال شوند و سرمایه‌شان را به خرید رمزارزهای مختلف اختصاص دهند. استقبال مردم از این بازار بسیاری از افراد فعال در حوزه ارز دیجیتال را به آموزش، اطلاع‌رسانی و ارائه مشاوره به متقاضیان سرمایه‌گذاری در این بازار متمایل کرده است.

هرچند بسیاری از این افراد در پلتفرم‌های مختلفی که دراختیار دارند، فعالیت‌های مجاز و مناسبی انجام می‌دهند؛ اما در این میان افرادی هم هستند که با سوءاستفاده از جدید بودن این حوزه و آگاهی کم مردم نسبت به آن با انجام فعالیت‌های غیرمجاز، تبلیغات گمراه‌کننده و ارائه اطلاعات غلط، موجب فریب مردم و از دست رفتن سرمایه آن‌ها می‌شوند. عدم وجود قوانین و مقررات در این بازار نوین فرصت را برای سودجویان فراهم کرده که با سوءاستفاده از ناآگاهی مردم، به شیوه‌های مختلف اقدام به کلاه‌برداری کنند و کاربران را فریب دهند.

عبور از دام‌های بازار رمزارز دیجیتال

با توجه به این که بازار رمزارزهای دیجیتال در ایران نوپا است و هنوز بسیاری از افراد به‌درستی مختصات آن را نمی‌دانند، آموزش و اطلاع‌رسانی با هدف افزایش آگاهی افراد از این حوزه نیازی ضروری به نظر می‌رسد. پرهام لیلیان، توسعه‌دهنده کسب‌وکارهای بلاک چینی و متخصص اقتصاد توکن، در گفت‌وگو با زومیت، بر اهمیت اطلاع‌رسانی و افزایش دانش مردم با هدف کاهش ضرر و زیان مالی ناشی از سرمایه‌گذاری تأکید کرد و گفت:

آموزش صحیح، نه فقط در حوزه کریپتو و بلاک چین، بلکه در خصوص سرمایه‌گذاری درست در هر حوزه‌ دیگری، اعم از خودرو، مسکن و... می‌تواند راهکار مؤثری باشد. البته این آموزش هم منوط به آن است که ثبات و پایداری اقتصادی در کشور وجود داشته باشد. در ایران، مردم هیچ تضمینی برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف ندارند. بااین‌حال، ارتقای دانش در سطح ملی، یعنی آموزش و اطلاع‌رسانی ازطریق رسانه‌ها که باعث افزایش سواد مالی مردم در مورد میزان معقول سوددهی شود، می‌تواند مؤثر باشد.

توکن‌های تقلبی: یک کلاهبرداری ساده

به گفته کارشناسان، یکی از ساده‌ترین راه‌های کلاهبرداری در دنیای رمزارزها ارائه توکن‌های تقلبی است که با روش‌های مختلفی تبلیغ شده، مردم را فریب داده و با توجه به سخت بودن راه تشخیص آن‌ها از توکن‌های ارزشمند و واقعی، مردم را به خرید ترغیب و سرمایه آن‌ها را از دستشان خارج می‌کنند. لیلیان درباره این روش کلاهبرداری در بازار رمزارزهای دیجیتال چنین توضیح داد:

اصلی‌ترین و ساده‌ترین راه کلاهبرداری و فریب مردم در حوزه بازار رمزارزهای دیجیتال همین توکن‌های اسکمی هستند که ساختار درست و کاربرد مشخصی ندارند؛ تولیدکننده با معرفی این توکن‌ها از مردم پول می‌گیرد و این پول را نه برای توسعه پروژه بلکه برای مصرف شخصی صرف می‌کند.

این همان روشی است که این روزها برخی اینفلوئنسرهای اینستاگرامی از آن استفاده می‌کنند. این افراد یک ارز دیجیتال را به مبلغ ۱۰۰ تا ۴۰۰ دلار خریداری کرده، قیمت آن را به صورت نمایشی بالا می‌برند، زمانی که مردم به سرمایه‌گذاری ترغیب شدند، میزان خرید افزایش پیدا کرده و تولیدکنندگان این ارزهای تقلبی سود می‌کنند و بعد قیمت را پایین می‌آورند.

یکی از نمونه‌های معروف این توکن‌های تقلبی، ارز دیجیتالی به نام «اسکویید گیم» بود که ارزش آن در مدت کوتاهی از هفت‌هزارم سِنت به ۸ هزار و هشتصد دلار رسید؛ پس از آن که این میزان از سود به دست آمد و مردم شروع به خرید کردند، در چند دقیقه ارزش این توکن ۹۹٫۹۹ درصد سقوط کرد و به یک سنت رسید.

لیلیان، متخصص اقتصاد توکن، در ادامه به توضیح چیستی توکن‌های تقلبی پرداخت و گفت: «توکن‌های تقلبی بدون بنیان و پشتوانه هستند و هیچ کاربرد خاصی پشت آن‌ها وجود ندارد. عموماً ادعای واقعی بودن دارند و با وعده پولدار کردن آدم‌ها و سودآوری بسیار زیاد، تبلیغ می‌شوند. در واقع، تولیدکنندگان توکن‌های تقلبی معمولاً ادعاهایی را مطرح می‌کنند که از اساس بی‌پایه و دروغ بوده و هدفشان صرفاً جذب افراد و سرمایه‌گذاران است.»

چند درصد از رمزارزها تقلبی هستند؟

در دنیای امروز، هزاران رمزارز دیجیتال وجود دارد؛ اما بیشتر آن‌ها توکن‌های تقلبی هستند که خرید آن‌ها ریسک بالایی دارد. در بازار دیجیتال ایران هم این توکن‌ها به وفور یافت می‌شوند. هرچند آمار دقیقی از میزان توکن‌های تقلبی موجود در بازار رمزارزهای دیجیتال وجود ندارد، اما لیلیان با ارجاع به یک پژوهش جهانی که در سال ۲۰۱۸ انجام‌ شده، درباره میزان این توکن‌ها در ایران چنین توضیح داد:

نتایج این تحقیق نشان داد که حدود ۸۱ تا ۸۳ درصد از پروژه‌هایی که در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ ارائه شده بودند، کلاهبرداری و تقلبی بودند. من فکر می‌کنم ما درحال‌حاضر در ایران، همان شرایطی را داریم که کشورهای خارجی در سال ۲۰۱۸ تجربه می‌کردند. یعنی از هر ۱۰ پروژه، ۸ یا ۹ مورد کلاهبرداری هستند. به همان میزان که تعداد پروژه‌ها در حال افزایش است، تعداد کلاهبردارها هم بیشتر می‌شود.

استقبال جهان سومی‌ها از توکن‌های تقلبی

به گفته این کارشناس، میزان استقبال از توکن‌های تقلبی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته بیشتر از سایر کشورها است. او علت این اتفاق را چنین تشریح کرد:

معمولاً برخی کشورهای خاورمیانه، به‌ویژه آن‌ها که با تحریم‌های بیشتری روبه‌رو هستند، بیشتر جذب توکن‌های تقلبی می‌شوند. در این کشورها چارچوب‌های قانونی کمتری وجود دارد، افراد اطلاعات مالی اندکی دارند و همین عوامل، تولید و عرضه توکن‌های تقلبی را ساده‌تر می‌کند.

این توسعه‌دهنده کسب‌وکارهای بلاک چینی عوامل متعدد فردی و اجتماعی را دلیل میزان بالای خرید توکن‌های تقلبی توسط کاربران ایرانی می‌داند. لیلیان طمع و دانش اندک مالی را مهم‌ترین دلایل این مسئله دانسته و اعلام می‌کند:

در ایران، مردم حتی با وجود هشدار درباره تقلبی بودن یک توکن، با این تصور که به اندازه کافی دانش دارند که بتوانند به‌موقع وارد فاز سرمایه‌گذاری شوند و در زمان مناسب هم از آن خارج شوند، اقدام به خرید می‌کنند. این رفتار ناشی از طمع افراد بوده و یکی از علت‌های افزایش اقبال به توکن‌های تقلبی است.

دانش مالی اندک مردم از این حوزه نیز یکی دیگر از دلایل خرید این نوع توکن‌ها است. به عقیده این کارشناس، مردم به‌دنبال راهی هستند که بیش از سودهای بانکی یا حتی سرمایه‌گذاری در بازار دلار برایشان سودآور باشد. وقتی توکن‌‎های تقلبی با ادعای سودهای مالی بالا معرفی می‌شوند، مردم بدون برخورداری از دانش کافی، این ادعاها را باور کرده و اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.

چهره‌های مشهور فریب‌دهنده می‌شوند

به نظر می‌رسد راهکارهای تبلیغاتی نیز در افزایش میزان خرید توکن‌های تقلبی توسط مردم تأثیر فراوانی داشته باشد. اینفلوئنسرها یا به‌اصطلاح شاخ‌های اینستاگرامی فعال در حوزه کریپتو نقش فراوانی در افزایش جذب مردم به این توکن‌ها داشته که اخیراً با کمک برخی چهره‌های مشهور، از هنرمندان تا ورزشکاران، میزان این تأثیرگذاری را افزایش داده‌اند.

استفاده از نفوذ و قدرت چهره‌ها و سلبریتی‌ها همواره یکی از شیوه‌های محبوب و مؤثر تبلیغات بوده است. تبلیغ توکن‌های تقلبی که اخیراً توسط افراد شناخته‌شده، مثل ملیکا شریفی‌نیا، رایج شده به افزایش سرمایه‌گذاری در این حوزه منجر شده است.

پرهام لیلیان معتقد است صددرصد توکن‌هایی که توسط شاخ‌های اینستاگرامی و سلبریتی‌ها معرفی و تبلیغ می‌شوند تقلبی هستند. او در ادامه به مقایسه سیر معرفی و ارائه توکن‌های دیجیتال در ایران و سایر کشورهای جهان پرداخت و گفت:

در کامیونیتی‌های خارج از ایران توکن‌ها یا کوین‌های ارزشمندی که وارد بازار می‌شوند، توسط کامیونتی‌های حوزه بلاکچین حمایت شده و این افراد پشت این پروژه‌ها می‌آیند؛ اما در جایی که چهره‌های مشهور، مثل هنرمندان و فوتبالیست‌ها و... که بازار کریپتو را نمی‌شناسند و دانش زیرساخت بلاک چین را ندارند وارد می‌شوند، قطعاً کلاهبرداری اتفاق می‌افتد.

به اعتقاد کارشناسان و متخصصان، این ترفندها صرفاً با هدف افزایش سود و ثروت کلاهبرداران و تبلیغ‌کنندگان انجام می‌شود و برای خریداران و سرمایه‌گذاران سودی ندارد.

یکی از نمونه‌های توکن‌های تقلبی ایرانی که سال گذشته توسط یکی از شاخ‌های اینستاگرامی به نام bitbod معرفی شد. این توکن در فرایند پامپ (بالا بردن نمایشی ارزش توکن) رشد ۴ هزار و دویست درصدی داشت، که باعث شد مردم در یک روز ۴ میلیون دلار از این توکن را خریداری کنند، اما پس از این میزان خرید، در عرض چند دقیقه ارزش آن ۷۵ درصد سقوط کرد و سرمایه‌های فراوانی از بین رفت.

انواع شیوه‌های کلاهبرداری در بازار ارز دیجیتال

باوجوداین، عرضه توکن‌های تقلبی تنها روش کلاهبرداری و فریب مردم نیست. لیلیان به سایر روش‌‌ها و ترفندهایی اشاره می‌کند که منجر به سود کلاهبرداران و زیان جبران‌ناپذیر سرمایه‌گذاران می‌شود.

در یکی از این روش‌ها، مارکت‌میکرهایی که به کیف پول دیجیتال افراد دسترسی دارند، می‌توانند پول افراد را از این کیف‌ها خارج کنند. علاوه‌براین، برخی پروژه‌هایی که در ازای گرفتن پول از سرمایه‌گذار به آن‌ها سود می‌دهند، این امکان را دارند که با دسترسی به این سود، آن را از کیف پول افراد برداشت کنند.

لیلیان به تشریح دو روش دیگر برای سودجویی و کلاهبرداری در بازار رمزارزهای دیجیتال پرداخت و گفت:

برخی پروژه‌های بزرگ وجود دارند که حجم پول و تعداد سرمایه‌گذارشان هم زیاد است و برای مثال، اتریوم را از سرمایه‌گذار می‌گیرند و بدون اطلاع او، از آن در جای دیگر استفاده کرده و سود کسب می‌کنند. در یک روش دیگر، برخی افراد هم ادعا می‌کنند سود ثابت به سرمایه‌گذار می‌دهند اما بسیاری از آن‌ها هم کلاهبردار هستند.

به اعتقاد این کارشناس، به‌طور کلی، روش‌های متعددی برای کلاهبرداری در بازار ارز دیجیتال وجود دارد و حتی متخصصان این حوزه هم توانایی شناسایی تمام روش‌های کلاهبرداری‌هایی را ندارند. او در این باره توضیح می‌دهد:

روش‌ها و ترفندهای فریب مردم در برخی از پروژه‌های کلاهبرداری حتی برای متخصصان هم پیچیده و غیر قابل شناسایی است. اما به‌طور کلی به یاد داشته باشید که برخی جملات کلیدی مثل «من شبیه بیت‌کوینم»، «من می‌خوام پولدارت کنم»، «بیا اینجا پولت رو بذار، ضرر نمی‌کنی» و این قبیل شعارها و ادعاها ادبیات پروژه‌های کلاهبرداری هستند.

قانون‌گذاری چاره کار نیست؟!

تازگی و جدید بودن حوزه رمزارز دیجیتال در ایران، موجب شده قانون‌گذاری در این حوزه به‌صورت دقیق و کامل انجام نگیرد. بااین‌حال، لیلیان معتقد است حتی وجود قوانین هم کمک چندانی به حل مشکل وجود توکن‌های تقلبی در کشور نخواهد کرد. او در توضیح این نظر خود گفت:

حتی اگر قانونی هم وجود داشته باشد، مسیرهای دور زدن آن در ایران خیلی بازتر از سایر کشورهای جهان است. من فکر می‌کنم برخلاف سایر کشورهای دنیا که قانون‌گذاری برایشان به‌شدت می‌تواند مؤثر باشد، این امر در ایران تأثیر چندانی نخواهد داشت.»

او قانون‌گذاری‌های ناقص را نیز ناکارآمد دانسته، چراکه باعث می‌شود همچنان حفره‌هایی برای دور زدن قوانین و انجام تخلفات باقی بماند. این توسعه‌دهنده کسب‌وکارهای بلاک چینی با اشاره به نظرات پیشین خود درباره لزوم ارتقای دانش افراد در خصوص سرمایه‌گذاری درست، آموزش و اطلاع‌رسانی را مؤثرترین راهکار برای عبور از چالش‌های این حوزه دانست.