پردازنده‌های نسل یازدهمی Rocket Lake و مادربردهای سری 500 معرفی شدند

اینتل شب گذشته به‌صورت رسمی از پردازنده‌های نسل یازدهمی کلاس دسکتاپ سری راکت لیک (Intel Rocket Lake) پرده‌برداری کرد. بررسی اولیه نشان می‌دهد بسیاری از مدل‌های خانواده‌ی راکت لیک قیمت پایین‌تری از رقبای هم‌رده‌ در خانواده‌ی AMD Ryzen 5000 دارند که نکته‌ای در خور توجه است. آیا زمان آن فرا رسیده که برای پردازنده‌های دسکتاپ جدید اینتل هیجان‌زده شویم؟

براساس مقاله‌ی تک‌اسپات، طی چند وقت اخیر اطلاعات زیادی از پردازنده‌های سری راکت لیک اینتل فاش شد و این شرکت نیز به‌دفعات اطلاعاتی رسمی درباره‌ی آن‌ها در دسترس رسانه‌ها قرار داد. در نهایت به ‌لطف اطلاعات رسمی توانسته‌ایم آخرین قطعات پازل را کنار هم قرار بدهیم تا به تصویری کلی از پردازنده‌های سری راکت لیک دست پیدا کنیم.

براساس اطلاعات رسمی، پردازنده‌های نسل یازدهمی دسکتاپ راکت لیک همچنان متکی ‌بر لیتوگرافی قدیمی ۱۴ نانومتری هستند؛ این در حالی است که پردازنده‌های نسل یازدهمی لپ تاپ موسوم به تایگر لیک (Intel Tiger Lake) سراغ استفاده از لیتوگرافی ۱۰ نانومتری SuperFin رفته‌اند.

اینتل در خانواده‌ی راکت لیک از معماری جدیدی با عنوان سایپرس کوو (Cypress Cove) برای هسته‌های پردازشی استفاده کرده است. معماری Cypress Cove در اصل برای لیتوگرافی ۱۰ نانومتری ساخته شده؛ اما اینتل توانسته است با فرایند بک‌پورتینگ (Backporting)، آن را روی لیتوگرافی ۱۴ نانومتری ارائه بدهد. استفاده از این تکنیک باعث شده است اینتل از ترانزیستورهای کمتری استفاده کند. به‌عنوان نتیجه‌ی این کار، اینتل مجبور شد دو هسته را از Die پردازنده حذف کند. تیم آبی فضای کافی در داخل پردازنده برای استفاده از Die بزرگ‌تر در اختیار نداشت.

اینتل می‌گوید استفاده از Cypress Cove باعث می‌شود پردازنده‌های راکت لیک در مقایسه ‌با پردازنده‌های اسکای لیک (Skylake) و مشتقات آن در پنج سال اخیر بهبود ۱۹ درصدی IPC (دستورالعمل بر سیکل کلاک) تجربه کند. البته Cypress Cove جدیدترین طراحی اینتل محسوب نمی‌شود؛ زیرا همان‌طور که اشاره کردیم پردازنده‌های ۱۰ نانومتری تایگر لیک مدرن‌تر هستند و از معماری جدیدتری استفاده می‌کنند.

اینتل پیش‌تر اطلاعاتی درباره‌ی پردازنده‌ی پرچم‌دار سری تایگر لیک یعنی Core i9-11900K در دسترس ما قرار داده و اعلام کرده بود پردازنده‌های این خانواده در بهترین حالت مجهز به هشت هسته‌ی پردازشی هستند. این تراشه‌ها از واحد پردازش گرافیکی مجتمع مبتنی ‌بر معماری Xe استفاده می‌کنند، قابلیت‌های جدیدی در زمینه‌ی هوش مصنوعی (AI) دارند و از طریق مادربردهای سری ۵۰۰ از پلتفرم جدیدی پشتیبانی می‌کنند.

در جدول زیر، تعداد زیادی پردازنده حضور دارند که شاید بیشتر از حد معمول باشند؛ اما در دسته‌بندی کلی می‌توانیم سری راکت لیک را در سه مجموعه‌ی Core i9 و Core i7 و Core i5 قرار بدهیم. برخلاف نسل‌های پیشین، خبری از مجموعه‌ی Core i3 برای خانواده‌ی راکت لیک نیست که در نگاه اول عجیب محسوب می‌شود؛ بااین‌حال اینتل تصمیم گرفته است مدل تقویت‌شده‌ی پردازنده‌های نسل دهمی خود را به‌عنوان مجموعه‌ی Core i3 در دسترس مشتریان قرار بدهد. 

مدل‌های Core i9 و Core i7 پردازنده‌های راکت لیک بسیار شبیه هستند. همه‌ی این پردازنده‌ها هشت هسته‌ی پردازشی به‌ همراه ۱۶ ترد دارند و از ۱۶ مگابایت حافظه‌ی کش سطح سوم (L3 Cache) بهره می‌برند. مدل‌های دارای پسوند K، پردازنده‌‌های آنلاک هستند که از فرایند اورکلاک پشتیبانی می‌کنند، مدل‌های دارای پسوند F از پردازنده‌ی گرافیکی مجتمع بهره‌مند نیستند و در نهایت مدل‌های T ضعیف‌تر از مدل‌های دیگر هستند و توان طراحی حرارتی (TDP) آن‌ها به ۳۵ وات می‌رسد.

مدل‌های مجهز به پردازنده‌ی گرافیکی مجتمع از معماری Xe برای واحد گرافیکی استفاده می‌کنند که البته اینتل بنا به‌ دلایلی با نام UHD Graphics 750 از آن یاد می‌کند. پردازنده‌ی گرافیکی در تراشه‌های اینتل حداکثر ۳۲ واحد اجرایی (EU) دارد و مطابق ادعای تیم آبی، تا ۵۰ درصد بهبود عملکرد نسبت‌ به نسل قبل تجربه می‌کند. 

بدین ترتیب پردازنده‌های Core i9 و Core i7 دارای پیکربندی مشابه هستند و این سؤال پیش می‌آید که نکات متمایزکننده‌ی آن‌ها چیست؟‌ اولین پاسخی که به ذهن می‌رسد، فرکانس است. پردازنده‌ی Core i7-11700K و مدل KF در حالت تک هسته‌ای به فرکانس حداکثر ۵ گیگاهرتز دست پیدا می‌کنند و در حالت تمام هسته‌ای حداکثر فرکانس ۴٫۶ گیگاهرتز دارند.

پردازنده‌ی Core i9-11900K و مدل KF فرکانس تک هسته‌ای توربو را به ۵٫۳ گیگاهرتز می‌رسانند؛ البته دستیابی به این فرکانس به ‌لطف Thermal Velocity Boost انجام می‌گیرد. Thermal Velocity Boost صرفا در زمانی فرکانس CPU را ارتقا می‌دهد که دمای عملیاتی پایین باشد. این قابلیت روی مدل‌های Core i7 پردازنده‌های راکت لیک به ‌چشم نمی‌خورد. بدون Thermal Velocity Boost، مدل 11900K به حداکثر فرکانس تک هسته‌ای ۵٫۲ گیگاهرتز دست می‌یابد که نسبت‌ به 11700K بیشتر است؛ اما حداکثر فرکانس تمام هسته‌ای صرفا ۱۰۰ مگاهرتز بیشتر است و به ۴٫۷ گیگاهرتز می‌رسد. 

دیگر تفاوت مهم بین مدل‌های Core i9 و Core i7 پردازنده‌های خانواده‌ی راکت لیک، در بخش منابع بیانیه‌ی مطبوعاتی جدید ذکر شده است و شاید در نگاه اول همه‌ی کاربران به آن توجه نکنند. 11900K و KF در حالت پیش‌فرض با استفاده از DDR4-3200 Gear 1 فعالیت می‌کنند؛ این در حالی است که تمامی پردازنده‌های دیگر شامل مدل‌های Core i7 در حالت پیش‌فرض مشغول استفاده از DDR4-3200 Gear 2 است.

این Gear-ها به نسبت فرکانس بین کنترلر حافظه و خودِ حافظه اشاره می‌کنند که همواره در پردازنده‌های اینتل به‌صورت ۱:۱ بوده است. Gear 1 به نسبت ۱:۱ اشاره می‌کند و Gear 2 به‌ معنی نسبت فرکانس ۲:۱ است (نصف شدن فرکانس کنترلر حافظه). این یعنی درحالی‌که پردازنده‌های آنلاک سری Core i9 با نسبت فرکانس استاندارد ۱:۱ فعالیت می‌کنند، مدل‌های لاک‌شده‌ی Core i9 و سری Core i7 همگی به‌صورت پیش‌فرض در حال استفاده از نسبت کندتر ۲:۱ هستند. 

همین موضوع باعث می‌شود تفاوت‌های پردازنده‌های Core i7 و Core i9 بیشتر شود؛‌ زیرا مدل‌های Core i7 قرار است نسبت ‌به i9، عملکردی ضعیف‌تری از لحاظ حافظه داشته باشند. اگر کاربر پردازنده‌های سری رایزن ای ام دی باشید احتمالا با این نسبت‌های عملکرد آشنا هستید؛ زیرا طبق اطلاعات رسمی، پردازنده‌های رایزن از نسبت فرکانس ۱:۱ استفاده می‌کنند. در حال حاضر پردازنده‌های جدید اینتل را در اختیار نداریم و نمی‌توانیم بگوییم استفاده از نسبت ۲:۱ در اکثر پردازنده‌های راکت لیک چگونه عملکرد پردازشی آن‌ها را متأثر می‌کند.

شاید تولیدکنندگان مادربرد این موضوع را نادیده بگیرند و تمامی پردازنده‌های سری راکت لیک را در حالت Gear 1 اجرا کنند. کارشناس AnandTech پس از بررسی پردازنده‌ی Core i7-11700K اینتل متوجه شده است که تولیدکنندگان مادربرد همین کار را انجام داده‌اند. در واقع پردازنده‌ی Core i7-11700K براساس اسلایدهای رسمی اینتل باید دارای نسبت فرکانس ۲:۱ باشد؛ اما روی مادربردها به‌صورت پیش‌فرض با نسبت ۱:۱ فعالیت می‌کند. 

قبل از بررسی پردازنده‌های جدید Core i5 بهتر است پردازنده‌های Core i9 و Core i7 را از لحاظ نحوه‌ی قیمت‌گذاری مورد بررسی قرار بدهیم. جالب‌ترین نکته به قیمت مدل‌‌های آنلاک سری Core i7 مربوط می‌شود: ۳۷۴ دلار برای مدل KF و ۳۹۹ دلار برای مدل K مطابق سیاست قیمت‌گذاری اینتل. این قیمت با استفاده از تکنیک Tray Pricing به ‌دست آمده است و با MSRP (قیمت پیشنهادی تولید‌کننده‌ی کالا برای عرضه در خرده‌فروشی‌ها) تفاوت‌هایی دارد. کارشناس تک‌اسپات می‌نویسد ‌هنگام عرضه، پردازنده‌های اینتل به‌طور معمول ۱۰ درصد (یا در حول و حوش همین مقدار) گران‌تر از Tray Pricing هستند و در ماه‌های بعد به‌ Tray Pricing اعلام‌شده یا کمتر از آن می‌رسند. 

در هر صورت با پردازنده‌ای هشت هسته‌ای طرف هستیم که ۱۶ ترد دارد و با قیمت ۴۰۰ دلار در دسترس قرار می‌گیرد. از AMD Ryzen 7 5800X به‌عنوان رقیب i7 جدید اینتل یاد می‌شود. براساس اطلاعات رسمی، قیمت استاندارد تعیین‌شده برای پردازنده‌ی هشت هسته‌ای ۱۶ تردی 5800X برابر با ۴۵۰ دلار است. هزینه‌های دیگری را نیز می‌توان در نظر گرفت؛ مثل تفاوت‌ قیمت مادربردها؛ اما در نگاه اول اینتل تصمیم گرفته است این پردازنده‌ی را با قیمتی کمتر از مدل هم‌رده‌ی ای ام دی در دسترس مشتریانش قرار بدهد تا بهتر با تیم قرمز رقابت کند. اگر این قیمت دقیق باشد، اینتل در حوزه‌ی پردازنده‌های هشت هسته‌ای از لحاظ معیار «عملکرد ‌به ‌ازای‌ دلار» بهتر از ای ام دی ظاهر می‌شود. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهند 11700K از لحاظ عملکرد پردازشی به سطح 5800X نزدیک می‌شود. 

وقتی نگاهی به مدل محصولات جدید اینتل بیندازیم، متوجه می‌شویم Core i7-های راکت لیک اندکی گران‌قیمت‌تر از پردازنده‌های Core i7 نسل دهمی دسکتاپ هستند. مطابق سیاست Tray Pricing، مدل‌های Core i7-10700K و KF حدودا ۲۵ درصد گران‌تر شده‌اند. البته فراموش نکنید پردازنده‌های جدیدتر سریع‌ترند و با قیمت کمتر از رقبایشان عرضه می‌شوند. 

آنچه چندان منطقی به ‌نظر نمی‌رسد، قیمت مدل‌های آنلاک Core i9 است: ۵۳۹ دلار برای 11900K و ۵۱۳ دلار برای 11900KF؛‌ یعنی ۱۴۰ دلار بیشتر از مدل‌های Core i7 با وجود شباهت‌های بسیار این دو خانواده. عملا کسی که ۱۴۰ دلار بیشتر پرداخت کند، صرفا به فرکانس اندکی بیشتر دست می‌یابد.

مدل 11900K در نهایت سراغ رقابت با Ryzen 7 5900X (با قیمت حدودا ۵۵۰ دلار) خواهد رفت؛ ولی فراموش نکنید پردازنده‌ی AMD به‌جای هشت هسته، ۱۲ هسته دارد. پردازنده‌ی پرچم‌دار نسل دهمی اینتل ۱۰ هسته داشت و به‌ همین دلیل انتظار داریم 11900K در وظایف کاری سنگین متکی ‌بر هسته ضعیف‌تر از 10900K ظاهر شود. 

اینتل در خانواده‌ی Core i5 نیز تصمیم گرفته است سراغ قیمت‌گذاری بسیار رقابتی برود. تمامی پردازنده‌های سری Core i5 اینتل دارای ۶ هسته و ۱۲ ترد و ۱۲ مگابایت حافظه‌ی کش سطح سوم هستند و مدل‌هایی که پردازنده‌ی گرافیکی مجتمع دارند از همان UHD Graphics 750 استفاده می‌کنند. مدل‌های K آنلاک هستند و سرعت کلاک بین مدل‌های مختلف فرق دارد.

مدل‌های رده‌بالا به حداکثر فرکانس تک هسته‌ای و تمام هسته‌ای به ترتیب ۴٫۹ گیگاهرتز و ۴٫۶ گیگاهرتز دست می‌یابند، این در حالی است که مدل‌های ضعیف‌تر نظیر Core i5-11400F به حداکثر فرکانس تک هسته‌ای ۴٫۴ گیگاهرتز و حداکثر فرکانس تمام هسته‌ای ۴٫۲ گیگاهرتز می‌رسند.

اینتل در مدل‌های i5 نیز تصمیم گرفته است ای ام دی را به چالش بکشد. 11600KF با معیار Tray Pricing دارای قیمت ۲۳۷ دلار است و درنهایت در خرده‌فروشی‌ها احتمالا ۲۶۰ دلار عرضه می‌شود تا قیمتش پایین‌تر از پردازنده‌ی ۳۰۰ دلاری AMD Ryzen 5 5600X باشد. پردازنده‌های i5 نسل یازدهمی اینتل در مقایسه با پردازنده‌های نسل دهمی i5 گران نشده‌اند.

شاید ارزشمندترین مدل‌های i5 نسل یازدهمی مدل‌های پایین‌رده باشند، به‌خصوص Core i5-11400F با قیمت ۱۵۷ دلار Tray Pricing و ۱۷۰ تا ۱۸۰ دلار در خرده‌فروشی‌ها. AMD در این بازه‌ی قیمتی در حال حاضر هیچ پردازنده‌ای ندارد که بهتر از Core i5-11400F ظاهر شود، چون Ryzen 5 3600 با قیمت ۲۰۰ دلار عرضه می‌شود و Ryzen 5 2600 برچسب قیمت ۱۹۰ دلار را یدک می‌کشد. 

با درنظرگرفتن این حقیقت که پردازنده‌ی 11400F از معماری جدید راکت لیک استفاده می‌کند، احتمالا به‌زودی شاهد افزایش رقابت در بازه‌ی ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار خواهیم بود و کار برای ای ام دی سخت‌تر خواهد شد. ماه‌ها است که کارشناسان حوزه‌ی سخت‌افزار می‌گویند پردازنده‌های Core i5 اینتل در این بخش از بازار بهتر هستند و اگر ای ام دی به فکر چاره نیافتد، این وضعیت ادامه پیدا می‌کند. 

در رابطه با پردازنده‌های Core i3 و Pentium Gold، اینتل قصد ندارد فعلاً مدل‌های نسل یازدهمی را عرضه کند و به‌جای آن سراغ معرفی مدل تقویت‌شده‌ی پردازنده‌های نسل دهمی کامت لیک (Comet Lake)‌ می‌رود. پردازنده‌های جدید کامت لیک نسبت به مدل‌های عادی اندکی فرکانس بیشتر دارند؛ برای مثال پردازنده‌ای مثل Core i3-10100 اکنون ۱۰۰ مگاهرتز سریع‌تر است و با همان قیمت قبل در نقش Core i3-10105 ظاهر می‌شود. 

اینتل می‌گوید پردازنده‌های جدید راکت لیک به‌جای ۱۶ لاین PCIe 3.0 دارای ۲۰ لایت PCIe 4.0 هستند و این یعنی می‌توانید پردازنده‌ی گرافیکی x16 را با درایو اس اس دی x4 مستقیما به CPU وصل کنید. در نسل‌های قبل، درایوهای اس اس دی M.2 باید حتما به مادربرد وصل می‌شدند.

پردازنده‌های نسل یازدهمی از گستره‌ی وسیعی از قابلیت‌های اورکلاک پشتیبانی می‌کنند که یکی از جالب‌ترین آن‌ها، اورکلاک فرکانس حافظه به‌صورت بلادرنگ است و به شما امکان می‌دهد OC-های حافظه را از طریق نرم‌افزار Extreme Tuning Utility در ویندوز بدون هیچ‌گونه ریستارت شدن سیستم،‌ تغییر دهید. پردازنده‌های جدید همچنین از AVX-512 پشتیبانی می‌کنند. 

اینتل در کنار پردازنده‌های راکت لیک، مادربردهای جدید سری ۵۰۰ را نیز رونمایی کرده است. اصلی‌ترین مشخصه‌های مادربردهای سری ۵۰۰ شامل پشتیبانی از اورکلاک حافظه در مدل‌های H570 و B560، یک x8 DMI جدید برای دو برابر شدن پهنای باند بین پردازنده و مادربرد و پشتیبانی کامل از PCIe 4.0 می‌شود.

مادربردهای سری ۵۰۰ اینتل با پردازنده‌های نسل دهمی کامت لیک سازگاری دارند. برای استفاده از پردازنده‌های راکت لیک لزوما قرار نیست سراغ استفاده از مادربردهای سری ۵۰۰ بروید، زیرا پردازنده‌های جدید با شماری از مادربردهای سری ۴۰۰ سازگارند (مدل‌های Z490 و H470 و Q470). متأسفانه مادربردهای محبوب B460 و H410 دارای تراشه‌ای ناسازگار هستند و به همین دلیل امکان استفاده از آن‌ها با پردازنده‌های راکت لیک وجود ندارد. 

اینتل همچنین چند اسلاید برای مقایسه‌ی پردازنده‌هایش منتشر کرده است. اینتل در این مقایسه سراغ بررسی چهار بازی می‌رود. در تمامی سیستم‌ها برای بنچمارک‌گیری از پردازنده‌ی گرافیکی RTX 3080 استفاده شده است. اینتل می‌گوید پردازنده‌ی نسل یازدهمی‌اش نسبت‌ به Core i9-10900K، هشت تا ۱۴ درصد قوی‌تر شده است. ‌هنگام مقایسه با Ryzen 9 5900X نیز پردازنده‌ی جدید اینتل قوی‌تر ظاهر می‌شود. اینتل همچنین گفته است Core i5-11600K در چهار بازی یادشده، نسبت ‌به Core i5-10600K، هفت تا ۱۶ درصد قوی‌تر خواهد بود.