نان خریدن دیگر ساده نیست

در طرح هوشمندسازی نانوایی‌ها، دولت به‌جای آرد دولتی، به‌ازای فروش نان به نانوا یارانه‌ی نقدی می‌دهد و دستگاه‌های کارت‌خوان جدید میزان فروش را ثبت می‌کنند؛ اما این کارت‌خوان‌ها دردسرهایی برای نانوا و مشتری ایجاد کرد‌ه‌اند که با گذشت سه ماه از شروع این طرح، همچنان فکری برایشان نشده است. نان خریدن دیگر کار ساده‌‌ای نیست.

مشتری برای خریدن نان اول باید نوع نان و تعداد را در دستگاه‌های هوشمند مشخص کند تا بر‌این‌اساس قیمت نهایی تعیین شود؛ به‌همین‌دلیل، پرداخت هزینه فقط از‌طریق کارت بانکی ممکن است. بدین‌ترتیب، اینکه چه کسی در چه زمانی و چه تعداد نان بخرد، همیشه مشخص است و در جایی ثبت می‌شود.

بررسی‌های میدانی زومیت نشان می‌دهد هنوز در بخش‌هایی از جنوب تهران نانوایی‌ها به این دستگاه‌ها مجهز نشده‌اند. آن‌هایی هم که کار با این دستگاه‌ها را شروع کرده‌اند، مشکلاتی دارند. نانوایی‌ها می‌گویند استفاده از این دستگاه برای افراد مسن یا کودکان سخت است و بسیاری هم اصلاً برای خرید نان از کارت بانکی استفاده نمی‌کنند.

بعضی از مردم حتی در اوج همه‌گیری کرونا و با وجود اجبار پروتکل‌های بهداشتی یا تمایلی نداشتند برای خریدن نان از کارت بانکی استفاده کنند یا کارت بانکی دردسترسشان نبود. هربار هم که به‌دلیل اختلالات اینترنت دسترسی کارت‌خوان‌ها به سیستم قطع شود، دیگر نمی‌شود از مردم پول نقد گرفت و کارشان را راه انداخت. آن‌ها باید در صف منتظر بمانند تا مشکل حل شود و نانشان را ثبت کنند و بخرند.

نانواها در صفحه‌ی اینستاگرام اتحادیه‌ی نانوایان می‌پرسند تکلیف مشتریانی که کارت بانکی ندارند مثل اتباع افغانستانی چیست و چطور باید به آن‌ها نان بفروشند؟ اگر کسی فراموش کند کارت بانکی بیاورد، نباید به او نان فروخت؟ انتخاب نوع نان و ثبت تعداد نان و محاسبه‌ی قیمت نهایی چه مردم آن را انجام بدهند و چه نانواها، زمان نان خریدن و صف‌ها را طولانی‌تر می‌کند. بعضی از مشتری‌ها برای خریدن یک نصفه نان به نانوایی می‌آیند؛ اما برای این دستگاه‌ها کمتر از یک نان تعریف نشده است.

محمدرضا نظرنژاد، رئیس سابق و از اعضای اتحادیه نانوایی‌های سنگکی تهران، به زومیت می‌گوید مهم‌ترین مسئله این است که همه نمی‌توانند با این دستگاه‌ها کار کنند:

این دستگاه‌ها مشکل‌ساز شده‌ است. مشتری‌ها نمی‌توانند از آن‌ها استفاده کنند و نانوا باید یک کارگر اضافه بگذارد که پای دستگاه بایستد و خرید مردم را حساب کند. همه مردم هم کارت بانکی ندارند. بعضی‌ها فقط پول می‌دهند و ما هم مجبوریم بگیریم. نمی‌توانیم که نان نفروشیم.

به‌گفته‌ی او، پیش از اجرای این طرح کسی نظر نانواها را نپرسید که مشکلات احتمالی کار مشخص شود. آن‌ها که با مشتری‌ها درارتباط‌اند و نیاز آن‌ها را می‌دانند، نه از طراحی این طرح خبر داشتند و نه آگاهی از چگونگی اجرای آن. بسیاری از نانواها با شنیدن خبر در شبکه‌های اجتماعی از یکدیگر درباره‌ی چگونگی محاسبه‌ی یارانه و کار‌کردن با دستگاه و مشکلاتی می‌پرسیدند که می‌دانستند پیش رویشان خواهد بود.

بیش از ۷۰ هزار نانوایی به سامانه‌ی هوشمند مجهز شده‌اند؛ اما هنوز مشکلاتی که زمان استفاده از دستگاه‌های هوشمند برای مردم و نانواها پیش می‌آید، حل نشده است. دولت می‌خواهد با این طرح جلو تخلفات ایجادشده به‌دلیل سهمیه‌ی آرد دولتی و قاچاق آرد را بگیرد. بااین‌حال، گزارش‌ها نشان می‌دهند پس از اجرای این طرح هم، برخی نانوایی‌های متخلف راهی برای دورزدن پیدا کرده‌اند.

شهرآرا نیوز اوایل مرداد از نامه‌ای خبر داده است که در آن رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی خطاب به  مدیرکل بازرسی و  نظارت وزارت جهاد کشاورزی بعضی از این تخلف‌ها را آورده است. بعضی‌ها با استفاده از کارت های بانکی بلا استفاده‌ی آشنایان سعی می‌کنند تراکنششان را بیشتر کنند تا هم یارانه‌ی بیشتر و هم سهمیه‌ی آرد بیشتری بگیرند. راه گران‌فروشی با وجود این دستگاه‌ها هم پیدا شده است. متخلفان با ثبت تعداد بیشتر نان با‌‌توجه‌‌‌به نان تحویلی و کم‌کردن وزن نان می‌توانند یکی از اهداف این طرح، یعنی کاهش تخلف را بی‌اثر کنند.

پیش از اجرای این طرح، برخی از مسئولان درباره‌ی رقم قاچاق آرد در کشور آمارهایی را مطرح کرده بودند. وزارت جهاد کشاورزی به رشد ۲۰۰ درصدی قاچاق آرد در سال ۱۴۰۰ درمقایسه‌با سال ۱۳۹۹ اشاره کرده و وعده‌ی اجرای هوشمندسازی را برای جلوگیری از قاچاق آرد داده بود. بااین‌حال، اقتصاد میهن در گزارشی به‌نقل از رئیس هئیت‌مدیره انجمن آردسازان ایران اعلام کرد این ارقام آمارسازی و دروغ‌پراکنی است.

منبع عکس: ایرنا