به‌طور رسمی اعلام شد: ماهواره‌ی خیام ساخت روسیه است
به گزارش ایسنا حسن سالاریه در نشست خبری روز چهارشنبه گفته: «این ماهواره براساس پارامترهای تعیین‌شده از سوی ایران و همچنین نظارت ایران به مرحله ساخت رسید و در ایران نیز ما برای دریافت داده‌های این ماهواره علاوه بر تجهیز ایستگاه‌های فضایی موجود اقدام به تهیه ایستگاه‌های سیار نیز در اقصی نقاط کشور کرده‌ایم.» او همچنین در این نشست خبری از مراحل ساخت این ماهواره گفته است.
در دهه‌ی ۹۰ محققان فضایی کشور با توجه به نیاز روز این ماهواره را تعریف کردند و مراحل تحقیقاتی آن انجام و پس از مطالعات اولیه و اجرای طراحی مفهومی ماهواره خیام مشخصات فنی آن تعیین شد: «برای سفارش یک ماهواره نیاز است تا پارامترهایی همچون تعیین مقررات، سیستم‌های مخابراتی، سیستم‌های ارتباطی و سنجشی در پیک‌های مختلف و همچنین کنترل وضعیت و پایداری ماهواره انجام شود.» به گفته‌ی سالاریه این مراحل در کشور انجام شده و پس از سفارش به شرکت روسی مراحل نظارت بر پروژه در بخش‌های مختلف و همچنین انواع تست‌های آن صورت گرفت و در نهایت این ماهواره به ایران تحویل داده شد و در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار گرفت.»
رئیس سازمان فضایی ایران در حالی این مراحل را توضیح داد که بسیاری از مسئولان کشور پیش از این با ادبیات مختلف این ماهواره را بومی دانسته بودند و خبرگزاری ایرنا بارها در خبرهای مختلف از این ماهواره به‌عنوان ماهواره‌ای بومی یاد کرده: «ماهواره بومی «خیام» در یک همکاری مشترک با کشور روسیه، از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط ماهواره‌بر سایوز به فضا پرتاب شد.» روز گذشته هم همشهری آنلاین این ماهواره را ساخت ایران و جدیدترین دستاورد فضایی کشور دانسته: «خیام، جدیدترین دستاورد فضایی کشور محسوب می‌شود که از سوی محققان سازمان فضایی ایران به منظور تأمین داده‌های ماهواره‌ای و توسعه کاربردهای صنعت فضایی در حوزه‌هایی چون کشاورزی و محیط زیست و مرزباتی کشور ساخته شده است.» همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه روز سه‌شنبه در توییتی نوشت ماهواره‌ی خیام برگ زرین دیگری در تاریخ افتخارات علمی ایران است و پرتاب این ماهواره به فضا را جدیدترین دستاورد هوافضایی دانشمندان ایرانی برای اهداف صلح‌آمیز دانست. اما انتقادات نسبت به این اظهارنظرها زمانی بلندتر شد که سفیر روسیه در پستی اینستاگرامی گفت ماهواره‌ی سنجش از دور خیام را شرکتهای روسی به سفارش طرف ایرانی ساخته‌اند.
مسئولان دولت سیزدهم تا پیش از صحبت‌های حسن سالاریه در نشست خبری امروز، در اظهارنظرها درباره‌ی چگونگی ساخت این ماهواره صحبتی نکرده بودند، اما همه، این ماهواره را دستاورد ملی خواندند. رئیس جمهور صبح امروز در جلسه‌ی هیئت دولت قرار گرفتن موفقیت‌آمیز ماهواره «خیام» در مدار، دریافت پیام، کنترل و مدیریت داده به دست متخصصان ایرانی را افتخارآمیز و اقتدارآفرین توصیف کرده است. همچنین وزیر ارتباطات در حاشیه‌ی جلسه‌ی هیئت دولت این ماهواره را نتیجه همکاری‌های راهبردی با روسیه دانست اما درباره‌ی چگونگی ساخت آن صحبتی نکرد. وزیر ارتباطات بدون اظهارنظری در مورد بومی بودن این ماهواره گفت همکاری مشترک متخصصان ایرانی و روسی افتخار بزرگی است: «این ماهواره با یک همکاری مشترک بین ایران و روسیه شکل گرفت؛ البته کار اصلی‌اش در مورد ساخت ماهواره از ۵ سال قبل شروع شده بود.»
مرتضی براری رئیس پیشین سازمان فضایی ایران هم در صفحه‌ی توییتر خود و هم در گفت‌وگویی با خبرآنلاین تأکید کرده که پروژه‌ی خیام از سال ۱۳۹۶ شروع شده است. او در پاسخ به خبرآنلاین گفته: «در سال ۱۳۹۶ سیاستی در پیش گرفته شد که علاوه بر توسعه فناوری‌های بومی و شتاب‌بخشی به این حوزه، ما بتوانیم با همکاری‌های بین‌المللی در این مسیر فعالیت‌هایی را آغاز کنیم و علاه بر توسعه ماهواره و پرتابگر در دولت‌های یازدهم و دوازدهم برای دستیابی به مدار ۵۰۰ کیلومتر و بالاتر ما یک همکاری مشترک با روس‌ها و آژانس فضایی روسیه آغاز کردیم که پرتاب ماهواره خیام و قرارگیری آن بر مدار ۵۰۰ کیلومتر از دستاوردهای این همکاری مشترک بوده است.» این قرارداد پس از توافق برجام با شرکتهای روس امضا و تبادل شد و در دولت دوازدهم ماهواره کامل و مطابق با قرار داد تکمیل شده بود. محمدجواد آذری جهرمی وزیر پیشین ارتباطات در کانال تلگرامش با ارجاع به توییت برابری گفته است خبری که سفیر روسیه در مورد ساخت خیام در روسیه داده، تازه نیست. او همچنین بین بومی و ملی بودن تفاوت قائل شده و توضیح داده: «در اهداف فضایی کشور دو برنامه تولید و پرتاب ماهواره بومی و همچنین خرید و پرتاب ماهواره ملی تعریف شده است.»
هزینه‌ی ساخت خیام به گفته‌ی حسن سالاریه حدود ۴۰ میلیون دلار است: « ازآنجاکه صنعت فضایی دارای رقبای زیادی است، باید شرایط روز و توسعه فناوری در نظر گرفته شود و با توجه به تغییراتی که در قرارداد صورت گرفته، برای اعلام قیمت نهایی باید قرارداد را مورد مطالعه قرار دهیم.» از زمان پرتاب این ماهواره تا به حال ۳-۴ سیگنال از آن دریافت شده است. داده‌های این ماهواره ازطریق ایستگاه ماهدشت دریافت می‌شود اما تجهیز ایستگاه‌های موجود و راه‌اندازی ایستگاه‌های جدید برای دریافت داده‌های این ماهواره در حال انجام است.
به گفته‌ی وزیر ارتباطات قرار است خط تولید مشترک ماهواره‌ی خیام با کشور روسیه راه‌اندازی شود و نسخه‌ی دوم، سوم و چهارم خیام به شکل مشترک ساخته شود. ماهواره‌ی خیام که به نام کاناپوس ۵ هم شناخته می‌شد ساخت روسیه اما متعلق به ایران بوده و قرار است کنترل آن در دست مهندسان ایرانی باشد. تا به حال شایعات زیادی درباره‌ی اهداف این ماهواره منتشر شده است. واشنگتن پست ادعا کرده که امکان دارد از این ماهواره در جنگ اوکراین استفاده شود اما مسئولان کشور و به‌طور مشخص بیانیه‌ی سازمان فضایی ایران این ادعا را رد کرده است. بعضی از کارشناسان هم می‌گویند روسیه ماهواره‌های زیادی دارد و برای اهداف نظامی منتظر ماهواره‌ی خیام نبوده؛ همچنین استفاده‌ی کشور برای اهداف نظامی از این ماهواره هم به صورت شایعاتی مطرح شده که این ادعا هم تکذیب شده و گفته می‌شود این ماهواره اهداف غیرنظامی و صلح‌آمیز دارد.
وزارت ارتباطات بارها تأکید کرد که در کنار ساخت بومی هرجایی که خلأ داریم با کشورهای دیگر همکاری می‌کنیم. به گفته‌ی این وزارتخانه رسیدن به فناوری ساخت ماهواره با دقت یک متر تا پایان دولت سیزدهم هدف‌گذاری شده است.
