راه‌اندازی سیستم پایش هوشمند حریق نیازمند سرمایه‌گذاری است
در ایستگاه آتش‌نشان‌ها حرکت می‌کنند و ماشین آتش‌نشانی از خط ویژه خودش را به محل حادثه می‌رساند، ساختمان پلاسکو در خیابان جمهوری تهران. زمان در ذهن کسانی که این مانور را تماشا می‌کنند، به عقب برمی‌گردد. به دی ۱۳۹۵ که ساختمان قدیمی پلاسکو فروریخت و مردم را داغدار کرد. مدیریت شهری در مراسم رونمایی اولین اپراتور پایش هوشمند حریق می‌گوید که اگر آن زمان این سیستم راه‌اندازی شده بود، شاید حادثه پلاسکو اتفاق نمی‌افتاد.
تهران می‌خواهد هوشمند شود و اولین شهری است که به این اپراتور مجهز خواهد شد. شهری که هنوز یک ماه هم نیست سامانه‌های هوشمندش هک شدند و تا چند روز هم دردسترس نبودند. سرپرست سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران می‌گوید: «همه می‌دانند که ما در چند هفته اخیر در سازمان روزهای سختی داشتیم و این رونمایی برای ما امیدآفرین است.»
امنیت شبکه شهرداری ضعیف نبود
پس از حمله سایبری، مدتی طول کشید تا بتوان از سامانه‌های شهرداری استفاده کرد و بحث‌هایی درباره ضعف امنیت شبکه پیش آمد که به هک‌شدن سامانه‌ها منجر شده بود. مدیران شهری به‌وضوح به دلیل آسیب‌پذیر‌بودن شبکه شهرداری اشاره نکردند. مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، هم که در این رونمایی حضور دارد، در پاسخ به خبرنگار زومیت ضعیف‌بودن امنیت شبکه را تکذیب می‌کند:
معلوم نیست که امنیت شبکه ضعیف بوده، این ضعیف‌بودن را از کجا آوردید؟ حمله‌ای بسیار شدید و گسترده به‌وقوع پیوسته که به‌صورت ملی و برای مسائل سیاسی کلان کشور طراحی شده بود و در مدت کوتاهی، دستگاه‌ها و سیستم‌های امنیتی ما درکنار شهرداری توانستند اصل آن را خنثی کنند و الان دارند به‌سمت سیستمی می‌روند که تاحدممکن نفوذناپذیر باشند. به‌هر‌حال، این علم و تکنولوژی است، هم ما جلو می‌رویم و هم دشنمانمان جلو می‌آیند؛ ولی ما باید مرتب خودمان را بسازیم و جلو برویم.
به‌گفته چمران، شبکه اجتماعی‌ای به این وسعت از امنیت خاصی برخوردار است؛ ولی نفوذِ اتفاق‌افتاده برنامه‌ریزی‌هایش بسیار گسترده بود و نتیجه‌اش را هم دیدیم که تا مدتی سیستم‌های شهرداری را از کار انداخت. بااین‌حال، برنامه‌های دیگری که در‌کنارش دیده بودند، عملیاتی نشد.
هادی محضرنیا، سرپرست فاوا، تأکید می‌کند هوشمندسازی و بهکارگیری فناوری‌های نوین از ضروریات مدیریت شهری هستند و اگر شهرداری به این سمت نرود، در مدیریت شهری دچار ضعف است. در این مسیر به مشارکت بخش خصوصی نیاز است. محضرنیا می‌افزاید:
فاوا نهادی حاکمیتی و قانون‌گذار و تعیین‌کننده برنامه‌ها است و برای اجرا به مشارکت اکوسیستم فناوری نیاز دارد. مشارکت بخش خصوصی چه در لایه سرمایه‌گذاری و چه فناوری برایمان جذاب است.
اگر گران باشد، نمی‌توانیم اجرایش کنیم
جذب سرمایه مسئله‌ای است که معاون شهرسازی و معماری تهران هم به آن اشاره می‌کند. به‌گفته حمیدرضا صارمی، اگرچه مدیریت شهری هرروز به فناوری‌های جدید دست پیدا می‌کند و هزینه‌های زیادی در زیرساخت‌های شهری انجام می‌دهد، قدرت بهکارگیری فناوری‌ها را به‌نفع مردم ندارد یا هزینه‌هایش زیاد است و صرفه ندارد. او درباره راه‌اندازی سیستم پایش هوشمند حریق می‌گوید:
این کار زیبایی است؛ ولی اگر به‌سمتی برود که گران باشد، امکان پیاده‌سازی آن در شهر تهران وجود ندارد. برای عبور شهر از مشکلات راهی نداریم جز اینکه بخش خصوصی بیاید و سرمایه‌گذاری کند.
صارمی خطاب به مدیران مبین‌نت و همراه‌اول می‌گوید اگر پایش‌ها انجام شود و این سیستم کارآمدی خود را به جامعه نشان دهد، مدیریت شهری می‌تواند از شورا درخواست کند بخشی از ساختمان‌ها را برای سال ۱۴۰۱ به داشتن این سیستم الزام کند. وی می‌افزاید:
[این امر] منوط به شرایطی است که خدمات دائم باشد و روز‌اولی نباشد و شارژ ماهانه به‌قدری نباشد که به جامعه فشار بیاورد.
تعرفه اتصال به سیستم هوشمند پایش حریق در سال ۱۳۹۸ در مصوبه شورای شهر تهران مشخص شده است. حسین طهرانی، مدیرعامل مبین‌نت، درباره نگرانی مدیریت شهری بابت هزینه‌های این سیستم به زومیت می‌گوید:
بیزنس پلن این پروژه براساس مصوبه شورای شهر در سال ۱۳۹۸ نوشته شده است که تعرفه‌های اتصال به سیستم هوشمند پایش حریق در آن به‌تفکیک کاربری‌های مختلف و متراژ مشخص شده و به‌عنوان هزینه آبونمان باید پرداخت شود. آن مصوبه امسال باید با‌‌توجه‌‌به تغییر هزینه‌ها مجدداً بازنگری شود و مبنای کار ما هم همان مصوبه است. هیچ هزینه اضافه‌ای نخواهد داشت. نه ما و نه شهرداری مرجع صالح برای تعیین تعرفه‌ها نیستیم و تعرفه‌های شورای شهر ملاک است.
همین‌حالا هم دیر است
مدیرعامل آتش‌نشانی می‌گوید اپراتور پایش هوشمند حریق باید زودتر عملیاتی می‌شد و همین‌حالا هم دیر شده است. به‌گفته قدرت‌الله محمدی، سیستم اعلام حریق هوشمند می‌تواند باعث کاهش زمان امدادرسانی واحدهای عملیاتی آتش‌نشانی شود. وی معتقد است:
ما در سازمان آتش‌نشانی از ثانیه‌ها صحبت می‌کنیم و یک ثانیه جان یک انسان را نجات می‌دهد یا از خسارت به اموال مردم جلوگیری می‌کند. به این طریق عامل انسانی که می‌خواهد حادثه را اعلام کند، حذف می‌شود و سرعت می‌گیرد.
آتش‌نشانی معتقد است این سیستم می‌تواند کمک کند امدادرسانی به مراکزی که افراد ناتوان در آن ساکن هستند، مثل خانه‌های سالمندان یا بیمارستان‌ها سریع‌تر انجام شود. همچنین، همراه با اعلام حریق، نقشه‌های ساختمان و منطقه اطراف برای آتش‌نشانی ارسال می‌شود. محمدی بیان می‌کند:
بدین‌ترتیب، دچار سردرگمی نمی‌شویم و با آگاهی و تحلیل موقعیت اعزام می‌شویم.
درحال‌حاضر، ساختمان‌های تهران به سامانه‌های حریق در حال اتصال هستند؛ ولی محمدی می‌گوید برخی از ساختمان‌ها در تعمیر و نگه‌داری و به‌روزرسانی این سامانه‌ها مشکل دارند و به‌دلیل فقدان نگه‌داری خاموش هستند. امید می‌رود با اتصال به این اپراتورهای هوشمند به‌سرعت متوجه مشکل سیستم‌های اعلام حریق شوند. ساختمان‌هایی مثل بایگانی‌های محرمانه و انبارها و مراکز دولتی اماکنی هستند که آتش‌نشانی منتظر است اپراتور هوشمند پایش حریق برای آن‌ها فعال شود. محمدی می‌افزاید:
ما محکوم هستیم که رویکرد سازمان را از وضعیت حادثه‌محوری به ایده‌محوری و هوشمندسازی تغییر دهیم. از این به‌بعد، آتش‌نشانی ایده‌هایی از‌این‌دست را به شرکت‌های دانش‌بنیان خواهد داد.
این اپراتور با نام «الرت» با همکاری سازمان آتش‌نشانی و سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و اجرای شرکت مبین‌نت تهیه شده است. تا‌به‌حال ساختمان برج همراه، ساختمان مبین‌نت مطهری، ساختمان مبین‌نت کوه نور و ساختمان پلاسکو زیر پوشش این اپراتور قرار گرفته‌اند.
