مرکز ملی فضای مجازی: ایران آماده ورود به بازار محتوای حلال است

معاونت فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی با انتشار گزارش «وضعیت برنامه‌های کابردی تلفن‌همراه و فروشگاه‌های آن» وضعیت تولید و فروش برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه را در دنیا و ایران توضیح داده است. در این گزارش می‌خوانیم برنامه‌های کابردی تلفن‌همراه در سال ۲۰۱۹ توانسته‌اند ۶۳ درصد از زمان صرف‌شده در رسانه‌های دیجیتال در آمریکا را ازآنِ خود کنند که درمقایسه‌با سال ۲۰۱۷، رشدی ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد. تعداد برنامه‌های کاربردی در فروشگاه‌های گوگل نیز از دسامبر ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ تقریبا ۱۷۵ برابر رشد کرده و از ۱۶ هزار برنامه به ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار برنامه رسیده‌اند.

در این گزارش آمده است که بیشترین زمان کاربران در رسانه‌های اجتماعی سپری می‌شود و پس‌از‌آن برنامه‌های سرگرمی همچون یوتیوب و نت‌فلیکس و بازی‌ها قرار دارند.

به‌علاوه، برنامه‌های پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی هم از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ رشد درخورملاحظه‌ای تجربه کردند و اکنون واتساپ، فیسبوک، فیسبوک‌مسنجر‌، تیک‌تاک و اینستاگرام بیشترین میزان دانلود را دارند.

درادامه، گزارش مرکز ملی فضای مجازی به درآمد خیره‌کننده‌ی برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه برای صاحبانشان اشاره می‌کند که از حدود ۱۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۳۶۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ رسیده است و پیش‌بینی می‌شود این درآمد در سال ۲۰۲۳ به ۹۳۵ میلیارد دلار برسد. در این گزارش، رشد درآمد ناخالص گوگل‌پلی نیز از ۱۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به ۲۹/۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ رسیده است. این در حالی است که در سال‌های اخیر، کاربران برای برنامه‌های کاربردی موبایل بیش‌ازپیش هزینه می‌کنند. درحقیقت، مرکز ملی فضای مجازی گزارش داده است که کاربران در نیمه‌ی اول سال ۲۰۲۰ درمقایسه‌با سال گذشته بیش از ۲۴ درصد برای برنامه‌های کاربردی و بازی‌ها در گوگل‌پلی هزینه کرده‌اند.

انحصار در پلتفرم‌های دانلود برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه

درادامه‌ی گزارش، با استناد به آمار مؤسسه‌ی تحقیقاتی «Sensor Tower» می‌خوانیم در سه‌ماهه‌ی سوم سال ۲۰۱۹، ۸۰ درصد از دانلود برنامه‌ها در فروشگاه‌هایی مانند گوگل‌پلی و اپل استور متعلق به ۱ درصد از ناشران نرم‌افزاری و تنها ۲۰ درصد متعلق به دیگر ناشران است. درآمدهای حاصل از دانلود و فروش برنامه‌های پلتفرم‌های اپل و گوگل هم به ۱ درصد از ناشران نرم‌افزاری تعلق دارد. در گزارش مذکور، نتیجه ‌گرفته شده است که تعداد اندکی شرکت ناشر برنامه‌های موبایل ۹۳ درصد سهم بازار را با درآمد ۲۰/۵ میلیارد دلاری ازآن، خود کرده‌اند؛ درحالی‌که ۹۹ درصد دیگر ناشران، تنها ۱/۵ میلیارد درآمد به‌دست آورده‌اند.

تأثیر کرونا بر استفاده از برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه

گزارش مرکز ملی فضای مجازی درادامه به تأثیر چشمگیر شیوع کرونا بر استفاده از اینترنت و ابزارهای وابسته به اینترنت اشاره می‌کند که زمان صرف‌شده‌ی کاربران در این برنامه‌ها را ۲۰ درصد افزایش داد؛ البته چین از‌لحاظ آغاز‌کردن سریع‌تر قرنطینه، در سه‌ماهه‌ی اول سال ۲۰۲۰ درمقایسه‌با سه‌ماهه‌ی انتهایی سال ۲۰۱۹، ۳۰ درصد رشد را تجربه کرد.

متوسط ساعات استفاده از برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۰ درمقایسه‌با مدت مشابه سال قبل، ۴۰ درصد رشد کرد و در‌این‌میان، برنامه‌هایی همچون برنامه‌های مربوط به برگزاری جلسات آنلاین، شیبی صعودی تجربه کردند؛ تا جایی که برنامه‌ی «زوم» در نیمه‌ی ابتدایی سال ۲۰۲۰، ۱۰ رتبه و برنامه‌ی «گوگل میت» ۱۱۷ رتبه رشد کرد.

وضعیت برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه در ایران

با‌توجه‌به گزارش‌های فصلی کافه‌بازار، مرکز ملی فضای مجازی آمارهایی نیز درزمینه‌ی وضعیت برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه در ایران منتشر کرده است. براساس اعلام این مرکز، تولید و استفاده‌ی برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه در ایران صنعتی موفق است که کاربران را به نصب برنامه در پلتفرم‌های کافه‌بازار، مایکت، ایران‌اپس، اول‌مارکت، چارخونه و پارس‌هاب برای گوشی‌های مجهز به سیستم‌عامل اندروید و سیب‌اپ، سیبچه،‌ آی‌تیپس، اپ‌استور ایرانی، نصاب، سیب ایرانی و ناردونی برای گوشی‌های مجهز به سیستم‌عامل iOS دعوت می‌کند.

طبق گزارش مرکز ملی فضای مجازی، سیب‌اپ بهمن سال گذشته، ۵ میلیون کاربر و مایکت در سال جاری، ۱۵ میلیون کاربر داشته‌اند. میزان نصب کافه‌بازار نیز در سال ۱۳۹۸ با رشد ۷/۵ درصدی درمقایسه‌با سال ۱۳۹۷، افزون‌بر ۴۳ میلیون گزارش شده است. افزون‌براین، میزان اشتغال ایجاد‌شده‌ی این فروشگاه‌ها برای توسعه‌دهندگان در مایکت ۲۲ هزار و در کافه‌بازار ۲۹ هزار و در سیب‌اپ ۷،۵۰۰ نفر اعلام شده است. به‌علاوه، سهم توسعه‌دهندگان از فروش برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه در کافه‌بازار از سال ۱۳۹۴ با نُه برابر رشد، به ۱۸۹ میلیارد در سال ۱۳۹۸ رسید. البته در گزارش درآمد توسعه‌دهندگان از تبلیغات و فروش اطلاعات کاربران و پرداخت‌های مربوط به کالاهای غیردیجیتال محاسبه نشده و درعوض، سه مدل درآمدی فروش درون‌برنامه‌ای و فروش برنامه و فروش اشتراک محاسبه شده است.

در گزارش مرکز ملی فضای مجازی، تعداد برنامه‌های فروشگاه‌های اپلیکیشن ایرانی به‌صورت حدودی و نسبی تا سال ۱۳۹۸، در سیب‌اپ ۲۳ هزار و در کافه‌بازار ۱۲۷ هزار برنامه ذکر شده است. بیشترین برنامه‌های دانلودشده در پلتفرم‌های ایرانی در این گزارش مشخص نشده؛ اما گوگل‌پلی، VPNها، شبکه‌های اجتماعی اینستاگرام و واتساپ و تلگرام و درانتها برنامه‌های مالی و بورسی سینگال و خرید‌و‌فروش دیوار و تاکسی اینترنتی اسنپ را جزو اپ‌های پرنصب‌ ایرانیان معرفی کرده است.

میزان خرید و پرداخت ازطریق اپ‌های ایرانی هم چشمگیر گزارش شده است؛ به‌طوری‌که کافه بازار در سال ۱۳۹۸ بیش از سه‌میلیون خریدار فعال داشته که ۱/۷۵ میلیون نفر از آن‌ها در همان سال ۱۳۹۸ اضافه شده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده‌ی ظرفیت این بازار برای جذب مشتری است.

گزارش مرکز ملی فضای مجازی از شیوع کرونا به‌عنوان عامل مهمی در رشد اپ‌های ایرانی یاد می‌کند؛ چراکه آمارها از اسفند ۱۳۹۸ تا ۱۵ فروردین ۱۳۹۹ نشان می‌دهد دانلودها ۶۹ درصد رشد پیدا کرده‌اند. در‌این‌میان، برنامه‌های مربوط به موضوع دارو و درمان رشد ۱۰۰ درصدی و برنامه‌های دورکاری رشد ۱۳ درصدی تجربه کردند. همچنین، دسته‌های موضوعی دارای بیشترین تعداد دانلود و به‌روزرسانی ابزارها، پیام‌رسان‌ها، شبکه‌های اجتماعی و آموزش را شامل می‌شوند.

در انتهای گزارش، با استناد به آمار آرائه‌شده نتیجه‌گیری شده است که تولید نرم‌افزارهای کاربردی تلفن‌همراه در ایران، بازار بزرگ و رو‌به‌رشدی دارد. این موضوع با‌توجه‌به وجود ۱۱۰ میلیون فارسی‌زبان و روابط مناسب ایران با کشورهای همسایه‌ی مسلمان همچون افغانستان، قطر، عمان، لبنان، عراق و سوریه، ظرفیت درخورتوجه ورود فروشگاه‌های ایرانی به محتوای حلال را نشان می‌دهد. امیر خوراکیان، معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی دراین‌باره می‌گوید: «ازآنجاکه رشد و توسعه‌ی این برنامه‌ها در داخل کشور انجام شده است، تناسب بیشتری با فرهنگ و هویت اسلامی‌‌ایرانی دارند.»

خوراکیان به رشد روزافزون برنامه‌های موبایل و گسترش آن‌ها در ابعاد مختلف زندگی مردم اشاره می‌کند و می‌گوید باید مقررات ضد‌انحصار برای فروشگاه‌های اپلیکیشن تبیین و مشکلاتی از‌قبیل تعدد ناظران، نارسایی و ضعف مقررات، ضوابط و چگونگی دسترسی به اطلاعات کاربران شفاف شود. به‌گفته‌ی او، انتقاداتی هم درباره‌ی انحصارطلبی در عرضه‌ی برنامه‌های کاربردی تلفن‌همراه مطرح است که مرکز ملی فضای مجازی به‌دنبال سیاست‌گذاری در این زمینه برای حمایت بیشتر از توسعه‌دهندگان و تنظیم بازار است.

معاون فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی می‌گوید راهکارهایی نیز برای مشکل جهانی تبلیغات نامناسب در اپلیکیشن‌ها اندیشیده شده که مخاطبان کودک و نوجوان در کشور را تهدید می‌کند. این راهکارها پالایش تبلیغات گوگل ادموب و اضافه‌شدن شرط تناسب سنی تبلیغات و برنامه و تصویب مقررات درزمینه‌ی مسئولیت حقوقی تبلیغات نامتناسب بازه‌ی سنی را شامل  می‌شود.

مشکلات فروشگاه‌های ایرانی

مشکلات فروشگاه‌های اپلیکیشن ایرانی وضعیت را برایشان کمی دشوار کرده است. مرکز ملی فضای مجازی به حاشیه‌ی سود سرشار فروشگاه‌های ایرانی در برنامه‌های فروشی و پرداخت درون‌برنامه اشاره و تشریح کرده است که این فروشگاه‌ها همانند فروشگاه‌های پلتفرم‌های گوگل و اپل، از برنامه‌ها ۳۰ درصد درآمد دارند. گفتنی است گوگل و اپل پس از دوازده ماه فعالیت مالی برنامه‌ها، سهمشان را به ۱۵ درصد می‌رسانند؛ اما فروشگاه‌های ایرانی سهم خود را همواره ثابت دریافت می‌کنند.

به‌علاوه، فروشگاه‌های خارجی با بازار جهانی رو‌به‌رو هستند؛ درحالی‌که فروشگاه‌های ایرانی فقط می‌توانند در بازار داخلی درآمدی کسب کنند. درباره‌ی همین موضوع، به یک بند قوانین در کافه‌بازار اشاره شده است که توسعه‌دهندگان اپ‌های دارای درآمد درون‌برنامه‌ای را به انجام پرداخت‌ها ازطریق درگاه خودش موظف و ۳۰ درصد پرداخت را به‌عنوان کارمزد مطالبه می‌کند.