درباره فناوری‌های صدای فراگیر چه می‌دانید؟ آشنایی با همه فرمت‌ها از DTS تا دالبی اتموس

تابستان سال ۱۹۶۹ را می‌توان زمان ورود فناوری صدای فراگیر به خانه‌ها دانست. در آن زمان، این فناوری Quadrophonic نام داشت و اولین‌بار در آن از نوارهای مغناطیسی و کاست استفاده می‌شد. متأسفانه نسل اول که با استفاده از چهار بلندگو در چهار گوشه‌ی اتاق، اولین تجربه‌های فراگیر را فراهم می‌کرد، عمر زیادی نداشت. درواقع تجربه‌ی کاربری نه‌چندان روان و درگیری بین شرکت‌های متعدد که بر سر فرمت‌های گوناگون صدا نبرد می‌‌کردند، موجب مرگ زودهنگام فناوری شد.

با وجود اینکه نسل اول فناوری صدای فراگیر عمر زیادی نداشت، اما تجربه‌ی کیفیت این نوع از صدا باعث شد تا کاربران زیادی به‌دنبال فناوری‌های مرتبط باشند. در سال ۱۹۸۲، Dolby Laboratories فناوری جدیدی به‌نام Dolby Surround معرفی کرد. فناوری جدید، سیگنال صدای فراگیر را به یک منبع استریویی می‌رساند. فرایند مورداستفاده در دالبی ساراند، Matrix Encoding نام داشت. از آن زمان، Dolby و DTS و دیگران تلاش خود را به‌کار گرفتند تا تجربه‌‌ی صدای فراگیر خانگی با انواع گزینه‌ها و نسخه‌ها، روز‌به‌روز بهتر شود. امروزه به‌خاطر وجود گزینه‌های بسیار متعدد در پیش روی کاربران، احتمالا همه‌ی آن‌ها تجربه‌ی ساده‌ای با فناوری ندارند و شناخت خوبی هم از جزئیات آن پیدا نمی‌کنند. انواع نمونه‌های موجود از ۵.۱ تا دالبی اتموس با بلندگوهای متعدد، پیچیدگی‌های زیادی را در ذهن کاربران ایجاد می‌کنند. در ادامه‌ی این مطلب زومیت  تمامی پیکربندی‌ها و فناوری‌های موجود در دنیای صدای فراگیر را شرح ‌می‌دهیم.

نکات اولیه صدای فراگیر

بلندگوها‎ 

پایه‌ای‌ترین پیکربندی صدای فراگیر متشکل از بلندگوهای استریو (چپ و راست) و بلندگوهای فراگیر می‌شود که اغلب در کناره‌ها و پشت یک موقعیت مرکزی شنوایی کاربر جانمایی می‌شوند. مرحله‌ی بعدی پیکربندی بلندگوها با پیاده‌سازی یک کانال مرکزی انجام می‌شود. این کانال، با یک بلندگو ایجاد می‌شود که بین بلندگوهای چپ و راست قرار می‌گیرد و مثلا در پخش فیلم، مسئولیت ارسال صدای دیالوگ‌ها را برعهده دارد. در مجموع، پنج بلندگو در پیکربندی صدای فراگیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته در پیکربندی‌های پیچیده‌تر، بلندگوهای بیشتر (و شاید بسیار بیشتر) به اتاق اضافه می‌شوند. درنهایت برای درک پایه‌ای، همین ساختار پنج بلندگو را در نظر بگیرید که برای مقایسه‌ی فرمت‌های گوناگون هم کاربردی خواهد بود.

ماتریس

ماتریس در ساختارهای صدای فراگیر به رمزنگاری سیگنال‌های گوناگون صدا در داخل یک منبع استریو گفته می‌شود. همان‌طور که گفتیم، این رویکرد پایه‌ی فرمت‌های ابتدایی صدای فراگیر را تشکیل داد. فرمت‌هایی همچون دالبی ساراند و دالبی پرو لاجیک بر مبنای رویکرد ماتریس پیش رفتند. یکی از دلایل توسعه و پیاده‌سازی رویکرد ماتریس، فضای محدود برای اطلاعات مجزا و منحصربه‌فرد در واسط‌های صوتی-تصویری ابتدایی بود. به بیان بهتر، ابزارهایی همچون نوارهای VHS توانایی مجزا کردن داده‌های رسانه‌ای را با کیفیت بالا نداشتند.

پرو لاجیک

فناوری دالبی پرو لاجیک با استفاده از فرایند ماتریس توسعه پیدا کرد تا سیگنال‌های مجزا را در کانال‌های اصلی چپ و راست، رمزنگاری کند. دالبی به دستگاه‌های خانگی صوتی امکان داد تا دو کانال اضافه‌ی صدا را از ورودی‌هایی همچون نوار VHS، رمزگشایی کنند. همین ورودی، صدای مدنظر را به کانال مرکزی و بلندگوهای فراگیر ارسال می‌کرد. سیگنال‌هایی که با فرایند ماتریکس به‌صورت فراگیر درآمده بودند، به‌خاطر محدودیت در فضا با محدودیت‌‌‌های عملکردی روبه‌رو شدند. کانال‌های فراگیر در نسخه‌های ابتدایی پرو لاجیک در فرمت استریو نبودند و پهنای باند محدودی داشتند. به بیان دیگر، همه‌ی بلندگوها یک سیگنال را پخش می‌کردند و صدا شامل اطلاعات کافی باس یا تربل (صدای با فرکانس بالا) نمی‌شد.

شکل‌گیری صدای فراگیر با فناوری 5.1

شکل‌گیری‌ پایه‌های اصلی با فناوری Dolby Digital 5.1 / AC-3

در دهه‌ی ۱۹۷۰، فناوری به‌نام LaserDisk متولد شد و در سال ۱۹۷۸ به‌صورت عمومی دردسترس قرار گرفت. البته تا سال ۱۹۸۳ خبری از محبوبیت بالای این فناوری نبود. در آن سال شرکت Pioneer Electronics سهم عمده‌ای از مالکیت فناوری را دراختیار گرفت که موفقیت‌های بی‌شماری را هم برای آن‌ها خصوصا در آمریکا شمالی به‌همراه داشت. یکی از برترین مزیت‌های لیزردیسک، ارائه‌ی فضای ذخیره‌سازی بسیار بیشتر نسبت به نوارهای VHS بود.

دالبی با بهره‌مندی از فناوری لیزردیسک، فناوری جدیدی به‌نام AC-3 را معرفی کرد. امروزه این فناوری، بیشتر به‌نام دالبی دیجیتال (Dolby Digital) شناخته می‌شود. این فرمت، به‌نوعی یک فناوری بهبودیافته از پرو لاجیک بود که ارائه‌ی صدا با پهنای باند بالاتر را در بلندگوهای فراگیر ممکن می‌کرد. در فرمت جدید، همچنین یک کانال جلوه‌های صوتی با فرکانس پایین هم ارائه شد که در نهایت، اضافه شدن عدد یک را به‌نام‌گذاری 5.1 به‌همراه داشت. فرکانس مذکور با بهره‌مندی از یک ساب‌ووفر تأمین می‌شود. در فرمت Dolby Digital 5.1، هریک از کانال‌ها اطلاعات مخصوص به خود را دارند و نیازی به استفاده از فرایند ماتریس نیست.

با انتشار فیلم Clear and Present Danger در فرمت لیزردیسک، اولین تجربه‌ی صدای فراگیر دالبی دیجیتال به سینماهای خانگی آمد. تا سال ۱۹۹۷ که فناوری DVD به شهرت رسید، دیگر دالبی دیجیتال به‌عنوان فرمت پیش‌فرض صدای فراگیر شناخته می‌شد. تا به امروز هم بسیاری از کاربران، فرمت 5.1 را به‌نوعی استاندارد صدای فراگیر می‌دانند که حتی در اکثر دیسک‌های بلوری هم پیاده‌سازی می‌شود.

^{پیکربندی بلندگوها Dolby Digital 5.1}

تولد رقیبی به‌نام DTS

در دنیای فناوری هیچ‌ مفهوم و دستاوردی بدون رقیب و رقابت معنا پیدا نمی‌کند. دالبی تا سال‌ها فضای محصولات و فناوری‌های صدای فراگیر را تحت سلطه داشت. در سال ۱۹۹۳ رقیبی به‌نام DTS (مخفف Digital Theater Systems) متولد شد که سرویس‌های ترکیب صدای اختصاصی خود را برای تولید فیلم با صدای فراگیر، ارائه می‌کرد. فناوری‌های مذکور برای اولین‌بار با فیلم پارک ژوراسیک به سینماها آمدند. در سال‌های بعدی همین تجربه‌ها در LD و DVD هم دردسترس قرار گرفتند، اما در ابتدا در دیسک‌های آن‌چنان زیادی عرضه نمی‌شدند.

DTS از بیت‌ریت بالاتری بهره می‌برد و درنتیجه اطلاعات صوتی بیشتری را ارائه می‌کند. تفاوت بین فناوری DTS و دالبی دیجیتال را می‌توان مانند تفاوت بین گوش دادن به فایل‌های MP3 با بیت‌ریت 256kbps و 320kbps تشبیه کرد. تفاوت کیفیت در آن‌ها مشهود است، اما مانند بسیاری از مقایسه‌های دیگر دنیای صدا، چنین تفاوتی لزوما منجر به فروش بهتر یکی از فناوری‌ها نسبت به دیگری نمی‌شود.

تولد فناوری 6.1 و پیشرفت نسبی

فناوری 6.1 یک کانال دیگر به صدای فراگیر اضافه کرد تا تجربه‌ی آن را کمی بهبود دهد. درواقع متخصصان تلاش داشتند تا صحنه‌ی صدایی را تا حد قابل‌قبولی بهبود دهند و یک کانال دیگر، به خروجی‌ها اضافه کنند. بلندگوی ششم در مرکز دو بلندگوی پشتی قرار می‌گیرد و کانال جدید مرکزی را از پشت کاربر تولید می‌کند. از همان زمان که بلندگوی ششم به پیکربندی‌ها اضافه شد، کاربران و مصرف‌کننده‌ها بیش از گذشته درگیر ابهام‌های فناوری شدند.

کاربران عادی، همیشه بلندگوهای فراگیر را (به اشتباه) به‌نام بلندگوهای «پشتی» می‌شناختند، چون بلندگوهای مذکور در پشت اتاق قرار می‌گرفتند. البته جانمایی پیشنهادی برای بلندگوها این‌گونه بود که بلندگوهای فراگیر را در کناره‌ها و کمی پشت سر مخاطب قرار دهند.

اضافه شدن بلندگوی ششم به پیکربندی‌های فراگیر با این هدف بود که کاربر، احساس عمیق‌تری در تجربه‌ی صوتی داشته باشد و نزدیک شدن سوژه‌ها از پشت یا حرکت آن‌ها به سمت عقب را به‌خوبی احساس کند. درنهایت، بلندگویی ششم به‌نام بلندگوی «فراگیر پشتی» معرفی شد که کمی ابهام و سردرگمی برای کاربران به‌همراه داشت.

ابهام و سردرگمی در استفاده از فناوری 6.1 با تفاوت بین شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی سرویس، بیشتر هم شد. هریک از آن‌ها، نسخه‌های متفاوتی از پیکربندی و فرایندهای تولید و عرضه‌ی صدا را ارائه می‌کردند. دالبی دیجیتال و THX با همکاری یکدیگر نسخه‌ای به‌نام EX یا Surround EX ارائه کردند که از رمزنگاری مرسوم و کاربردی ماتریسی برای ادغام کانال ششم در سیگنال‌های فراگیر سمت چپ و راست استفاده می‌کرد.

DTS دو نسخه‌ی متفاوت از فناوری 6.1 را ارائه می‌کرد و تفاوت‌هایی نسبی با رقبا داشت. نسخه‌ای به‌نام DTS-ES Discrete و دیگری به‌نام DTS-ES Matrix معرفی شد. همان‌طور که از نام نسخه‌ها بر می‌آید، با استفاده از Discrete اطلاعات مشخص کانال پشتی در دیسک بلوری یا DVD ثبت می‌شود. نسخه‌ی دیگر، از همان فناوری ماتریسی مرسوم استفاده کرده تا اطلاعات را از کانال‌های فراگیر استخراج کند.

فناوری 7.1، اوج‌گیری بلوری

کمی پس از اینکه کاربران با 6.1 و پیچیدگی‌های آن آشنا شدند، فناوری جدیدی به‌نام 7.1 و همراه‌با HD-DVD و Blu-ray به شهرت رسید که به‌مرور به استاندارد فرمت‌های صدا تبدیل شد. این فناوری، بهبود قابل‌توجهی نسبت به نسل قبل داشت. در 7.1 هم شاهد فرمت‌های گوناگون هستیم که البته همگی، از یک بلندگوی پشتی دوم در مرکز بهره می‌برند. 

در فناوری جدید، سیگنال‌هایی که جلوه‌های صوتی پشت سر مخاطب را شکل می‌دادند، به‌جای انتقال به یک بلندگوی پشتی باید به دو بلندگو می‌رفتند که ساختاری استریو ایجاد می‌کرد. به‌لطف فضای ذخیره‌سازی عالی که در دیسک‌های بلوری فراهم شده بود، اطلاعات هریک از بلندگوها به‌صورت اختصاصی و مجزا ساخته و منتقل می‌شد. کاربرانی که به‌دنبال بهره‌مندی از فناوری جدید بودند، باید یک بلندگوی جدید دقیقا مشابه با بلندگوی مرکزی پشتی خریداری می‌کردند. درنهایت ترکیب پشت نیز شبیه به بلندگوهای دوگانه‌ی فراگیر در کناره‌ها می‌شد.

دالبی دو فرمت 7.1 را برای صدای فراگیر ارائه می‌کند. یکی از آن‌ها به‌نام دالبی دیجیتال پلاس شناخته می‌شود که کمی از کیفت و حجم اطلاعات صوتی می‌کاهد. در این نسخه به‌جای استفاده از فناوری ماتریسی، در تمامی کانال‌های صوتی مجزا، فشرده‌سازی صورت می‌گیرد تا فضای کمتری هم در دیسک بلوری اشغال شود. نسخه‌ی دیگر به‌نام Dolby TrueHD شناخته می‌شود که کیفیت اطلاعات صوتی را کاهش نمی‌دهد. هیچ‌گونه فشرده‌سازی در این نسخه انجام نمی‌شود و درنتیجه بهترین کیفیت را برای کاربر به‌همراه دارد.

DTS هم دو نسخه از فناوریس 7.1 ارائه می‌کند. تفاوت بین نسخه‌های گوناگون DTS شبیه تفاوت بین نسخه‌های گوناگون از دالبی است. DTS-HD نسخه‌ای فشرده‌تر از اطلاعات صوتی را ارائه می‌کند که کیفیت پایین‌تر دارد و DTS Master HD کیفیت بالاتر را بدون فشرده‌سازی به‌همراه دارد.

در اینجا باید به نکته‌ی مهمی اشاره کنیم که صداهای ترکیبی 7.1 کاناله فراگیر در دیسک‌های بلوری وجود ندارند. درواقع استودیوهای فیلم‌سازی در زمان تولید باید تجهیزات مناسب را برای ذخیره‌ی صدا در پیکربندی مذکور به‌کار بگیرند. الزاما همه‌ی آن‌ها همیشه چنین رویکردی را در پیش نمی‌گیرند. به‌علاوه، فاکتورهای دیگری هم در استفاده یا عدم استفاده از 7.1 دخیل هستند. از مهم‌ترین فاکتورها می‌توان به فضای ذخیره‌سازی اشاره کرد. اگر اطلاعات اضافه‌‌ی زیادی در یک دیسک وجود داشته باشند، شاید فضا برای اطلاعات صدای فراگیر آن‌طور که باید و شاید فراهم نشود. در بسیاری از موارد، ورودی‌های 5.1 در دستگاه‌های A/V با فناوری ماترسی به 7.1 تبدیل می‌شوند. با چنین رویکردی، بلندگوهای پشتی با وجود عدم دریافت اطلاعات مجزا و منحصربه‌فرد، حداقل کاربردی خواهند بود. البته چنین شرایطی امروزه کمتر دیده می‌شود. خصوصا با تولد دیسک‌های 4K Ultra HD Bluray شاهد کمتر شدن چالش‌ها هستیم. دیسک‌های مذکور، اغلب از چندترکیب هفت کاناله‌ی صدا پشتیبانی می‌‌کنند.

فناوری 9.1، بازگشت پرو لاجیک

دستگاه‌های امروزی پخش محتوای رسانه‌ای، با نسخه‌های گوناگون پردازش مبتنی بر پرو لاجیک ارائه می‌شوند. خانواده‌ی مدرن پرو لاجیک امروز شامل اعضای متنوعی به‌نام‌های Pro Logic II و Pro Logic IIx و Pro Logix IIz می‌شود. در ادامه، تفاوت آن‌ها با یکدیگر را شرح می‌دهیم.

Pro Logic II

فناوری Pro Logic II از همان صدای چهار کانال ماتریسی مانند پرو لاجیک اصلی بهره می‌برد. با استفاده از فناوری مذکور می‌توان از یک ورودی استریو، خروجی 5.1 دریافت کرد. این فناوری همچنین یک ترفند دیگر برای بهبود کیفیت و تجربه‌ی صوتی دارد. با استفاده از فناوری مذکور، سیگنال‌های صوتی فراگیر به کانال‌های استریوی راست و چپ تبدیل می‌شوند، درحالی‌که در نسخه‌ی اول پرو لاجیک، سیگنال‌ها به کانال‌های دوگانه‌ی مونو تبدیل می‌شدند. حالت پردازشی مذکور، خصوصا در زمانی‌که محتوای غیر HD با ترکیب فقط استریو پخش می‌شود، کاربرد زیادی دارد.

Pro Logic IIx

این فناوری، یک پله بالاتر عمل می‌کند. اگر ورودی محتوای شما، صدای 5.1 داشته باشد، با استفاده از Pro Logic IIx می‌توان آن را به 6.1 یا 7.1 تبدیل و در پیکربندی بلندگوها استفاده کرد. فناوری مذکور به سه دسته‌ی حالت‌های مخصوص فیلم و موسیقی و بازی تقسیم می‌شود.

Pro Logic IIz

این فناوری، امکان اضافه‌کردن دو بلندگوی جلویی را به پیکربندی می‌دهد. این بلندگوها در بالا و بین بلندگوهای اصلی استریو قرار می‌‌گیرند. چنین سبکی از پردازش ماتریسی، برای اضافه کردن عمق و فضای بیشتر به صدا استفاده می‌شود و سیگنال‌های صوتی را از مکان‌هایی کاملا جدید در اتاق پخش می‌کند. فناوری Pro Logic IIz را می‌توان در سیگنال‌های 7.1 مورد استفاده قرار داد که درنهایت خروجی به‌نام 9.1 را در پی دارد.

فناوری Pro Logic IIz با وجود اضافه کردن کانال‌های جدید در ارتفاع، صدا را به‌صورت کاملا سه‌بعدی ارائه نمی‌کند. برای تجربه‌ی نزدیک‌تر به صدای کاملا سه‌بعدی، باید فناوری‌های دالبی اتموس یا DTS:X را در نظر بگیرید که در ادامه شرح می‌دهیم.

سیستم‌های دیگر: 7.2 و 9.2 و 11.2

همان‌طور که در بخش‌های قبلی اشاره شد، عدد یک در نام‌‌گذاری پیکریندی‌های قبلی برای نشان دادن جلوه‌های فرکانس پایین بود. ساب‌ووفر این جلوه‌ها را در پیکربندی‌های فراگیر ارائه می‌کند. اضافه شدن عدد دو به‌نام‌گذاری‌ها یعنی دو خروجی ساب‌ووفر در پخش‌کننده‌ی محتوای رسانه‌ای داریم. البته هر دو خروجی، اطلاعات مشترک و مشابهی را ارائه می‌کنند و برای دالبی و DTS تنها یک ترک اطلاعات ساب‌ووفر تعریف شده است. ازطرفی تولیدکننده‌های گیرنده‌های A/V و دستگاه‌های دیگر به‌دنبال راهی برای بازاریابی بهتر خروجی دوم ساب‌ووفر بودند و به همین دلیل عبارت ۲. به‌نام‌گذاری‌ها اضافه شد.

برای اکثر کاربران، یک خروجی ساب‌ووفر تجربه‌ی کافی را به‌همراه دارد و جلوه‌های کافی را ارائه می‌کند. البته اضافه شدن ساب‌ووفر دوم به افزایش کیفیت جلوه‌‌ها می‌انجامد و خصوصا در محیط‌های بسیار بزرگ، کارایی زیادی دارد.

راهکاری به‌نام Audysses DSX

شرکت Audyssey بیشتر با نرم‌افزارهای کالیبره‌سازی خودکار صدا شناخته می‌شود که در اکثر گیرنده‌های A/V امروزی دیده می‌شود. این شرکت، راهکار صدای فراگیر اختصاصی به‌نام Audyssey DSX دارد. DSX اضافه کردن بلندگوهای اضافه‌ی بیشتر و فراتر از پیکربندی‌های مرسوم 5.1 و 7.1 را ممکن می‌کند. درواقع این فناوری با ترکیب کردن سیگنال‌های 5.1 و 7.1، امکان اضافه کردن کانال‌های جدید را فراهم کرده است. شرکت با اضافه کردن کانال‌های عرضی و ارتفاعی جلویی، پیکربندی جدیدی با ساختار 11.1 را ارائه می‌کند.

راهکار دیگری به‌نام Audyssey DSX 2 هم وجود دارد که ترکیب سیگنال‌های استریو را به صدای فراگیر اضافه می‌کند. البته با تولد و پیشرفت فرمت‌های سه‌بعدی مانند دالبی اتموس و DTS:X در سال‌های اخیر، فرمت پیشنهادی Audyssey کم‌کم از دایره‌ی انتخاب کاربران خارج شد و طرفداران آن کمتر شدند.

صدای فراگیر سه‌بعدی

جدیدترین توسعه و دستاورد در فناوری صدای فراگیر به‌نام صدای سه‌بعدی (3D) یا Object-Based شناخته می‌شود. کاربران عادی با اصطلاح 3D راحت‌تر هستند. صدایی که با فناوری‌های مذکور تولید می‌شود، احساس حرکت کردن در فضا را به کاربر القا می‌کند. با بهره‌مندی از فناوری 3D، تجربه‌ای بسیار نزدیک به واقعیت خواهید داشت. در یک فیلم اکشن، اوج گرفتن هلیکوپتر از جلوی خودتان و پرواز آن از بالای سر و به سمت عقب را کاملا احساس خواهید کرد.

متخصصان صدا، بیشتر از عبارت مبتنی بر سوژه یا همان object-based برای فناوری سه‌بعدی استفاده می‌کنند. آن‌ها با تکیه بر فناوری مذکور می‌توانند هر جسم تولیدکننده‌ی صدا (مانند هلیکوپتر) را در هر جایی در فضای سه‌بعدی حرکت دهند.

تجربه‌ی عمیق صدا و قرارگیری در فضای واقعی به‌لطف اضافه کردن کانال‌های اختصاصی صدا برای بلندگوهای متصل به سقف یا رو به سقف در گیرنده‌های A/V ممکن می‌شود. با استفاده از فناوری جدید، این کانال‌ها دیگر نیازی به استخراج سیگنال‌های مخصوص خود از صدای پخش‌شده در بلندگوهای دیگر ندارند (روندی که در Pro Logic IIz 7.1 رخ می‌داد). به همین دلیل، آن‌ها نام‌گذاری خاص خود را هم پیدا کرده‌اند. به‌عنوان مثال، سیستم‌های 5.1.2 وجود دارند که پیکربندی سنتی پنج‌کاناله به‌همراه یک ساب‌ووفر را ارائه می‌کند و البته دو بلندگوی اضافه برای افزودن اطلاعات صدا در ارتفاع به‌صورت استریو در پیکربندی جلویی دارد. سیستم 5.1.4 چهار کانال ارتفاعی را به 5.1 اضافه می‌کند که دو عدد در جلو و دو عدد در پشت پیکربندی قرار می‌گیرند.

دالبی اتموس (Dolby Atmos)

دالبی اتموس در سالن سینما

قطعا با خواندن مطالب بالا به این نتیجه رسیده‌اید که دالبی پیش‌گام فناوری‌های صدای فراگیر است و در توسعه‌ی راهکارهای جدید هم چیزی از رقبا کم ندارد. دالبی اکنون به‌عنوان پیش‌گام سیستم‌های صوتی سه‌بعدی هم شناخته می‌شود. در سینماهایی که از فناوری دالبی اتموس پشتیبانی می‌کنند، می‌توان ۱۲۸ جسم مجزا را در یک صحنه به نمایش گذاشت و سیگنال آن‌ها را به ۶۴ بلندگوی مجزا ارسال کرد. در گذشته، اگر مثلا انفجاری در سمت راست صحنه‌ی فیلم رخ می‌داد، تنها نیمی از سالن قادر به شنیدن دقیقا همان صدا بودند. با پیاده‌سازی اتموس، صدای موجود در سالن سینما از موقعیت‌های مجزایی بسته به مکان قرارگیری خارج می‌شوند که به‌صورت حرفه‌ای ترکیب شده‌اند.

دالبی اتموس در خانه

فناوری اتموس در سال ۲۰۱۵ به گیرنده‌های A/V اضافه شد. البته نسخه‌ی خانگی نسبت به نسخه‌ی حرفه‌ای محدودیت‌های زیادی داشت. همان‌طور که گفته شد، پیکربندی‌های 5.1.2 و 5.1.4 مرسوم‌ترین پیکربندی‌ها برای فناوری هستند که دو و چهار بلندگوی ارتفاعی را به پیکربندی مرسوم 5.1 اضافه می‌کنند. البته دالبی از پیکربندی‌های بسیار بزرگ‌تر و پیشرفته‌تر هم پشتیبانی می‌کند. اتموس با سرعت زیادی به شهرت رسید و اکنون اکثر گیرنده‌های A/V میان‌رده و پرچم‌دار از این فرمت پشتیبانی می‌کنند.

شرکت یاماها برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۵ پشتیبانی از فرمت اتموس را در یکی از ساندبارهای خود ارائه کرد (YSP-5600). ساندبار مذکور، از درایورهای به سمت بالا استفاده می‌کرد تا صدای فراگیر را ایجاد کند. از آن زمان، تولیدکننده‌های ساندبار به سمت پشتیبانی هرچه بیشتر از دالبی اتموس متمایل شدند. برخی از آن‌ها به بلندگوهای بی‌سیم فراگیر مجزا متصل می‌شوند و با درایورهای مخصوص در بار اصلی، ترکیب صدا را ایجاد می‌کنند. برخی دیگر هم مجهز به فناوری دالبی اتموس مجازی هستند و با بهره‌گیری از بلندگوهای کمتر، به‌نوعی جلوه‌ی اتمس را شبیه‌سازی می‌کنند.

برخی از تلویزیون‌ها مانند محصولات خانواده‌ی LG OLED ادعا می‌کنند که با استفاده از همان بلندگوهای داخلی تلویزیون از دالبی اتموس پشتیبانی می‌کنند. ازآنجاکه می‌توان دالبی اتموس را برای استفاده در حداقل دو کانال کالیبره کرد، احتمالا خروجی تلویزیون ‌های ال‌ جی هم دقیق خواهد بود. البته به‌عنوان یک کاربر باید بدانید که قطعا تجربه‌ی دالبی اتموس در دو بلندگو در تلویزیون به اندازه‌ی تجربه‌ی واقعی با پیکربندی‌های 5.1.2 طبیعی نخواهد بود.

امروزه فیلم‌هایی که ترک‌های صوتی دالبی اتموس داشته باشند، در دیسک‌های بلوری و Ultra HD Blu-ray بسیار مرسوم هستند. همچنین سرویس‌های استریم مانند نتفلیکس، وودو، آمازون پرایم، دیزنی پلاس و اپل تی‌وی پلاس همگی از فناوری پشتیبانی می‌کنند. اتموس حتی در بسیاری از فرایندهای پخش زنده هم پشیبانی می‌شود. مسابقه‌های اخیر المپیک زمستانی ۲۰۱۸ و مسابقه‌های NHRA و بسیاری از رویدادهای زنده‌ی موسیقی، از فناوری اتموس پشتیبانی می‌کنند. نکته‌ی مهم و نهایی درباره‌ی دالبی اتموس این است که نیاز به ترکیب دقیق تجهیزات دارد. درواقع تمامی بخش‌های سینمای خانگی شما از منبع پخش محتوای رسانه‌ای تا بلندگوها باید به‌طور کامل از فناوری پشتیبانی کنند.

دالبی اتموس برای موسیقی

دالبی لبز از مدت‌ها پیش همکاری خود را با تولیدکننده‌‌های متعدد و استودیوهای موسیقی و سرویس‌های استریم گسترش داده است تا از فناوری دالبی اتموس در تولید موسیقی هم استفاده شود. البته مذاکره‌ها و توسعه‌ها هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارند. مفهوم مدنظر شرکت برای پیاده‌سازی فناوری، بسیار ساده‌ خواهد بود. Dolby Atmos Music از همان ابزارهای تولید صدای سه‌بعدی و مبتنی بر اجسامی بهره می‌برد که برای تولید صدای فیلم‌ها استفاده می‌شود. این ابزارها اکنون در دست تولیدکننده‌ها‌ی موسیقی قرار می‌گیرند.

نتیجه‌ی پیاده‌سازی دالبی اتمس در موسیقی، تولید قطعه‌هایی فراگیر خواهد بود که قطعا تجربه‌ای فراتر از بلندگوهای استریو یا حتی کوادروفونیک خواهد داشت. متأسفانه درحال‌حاضر این فناوری محدودیت‌های زیادی دارد. برای بهره بردن از این موسیقی فراگیر راهی به جز خرید دیسک‌های بلوری محدود شامل موسیقی‌های Dolby Atmos Music ندارید.

سرویس Amazon Music HD اولین سرویس استریم موسیقی است که از دالبی اتموس پشتیبانی می‌کند. البته برای گوش دادن به قطعه‌های دالبی اتموس باید اسپیکر هوشمند Echo Studio 3D را از همان شرکت خریداری کنید. درنهایت کارشناسان امیدوار هستند که دالبی به‌زودی مسیر بهره‌مندی از قابلیت‌های اتموس را برای تولیدکننده‌های بیشتر هموار کند تا شاهد عرضه‌ی قطعه‌های بیشتر با این فناوری باشیم.

سونی یک فرمت موسیقی فراگیر مشابه به‌نام Sony 360 Reality Audio دارد که به‌عنوان رقیب دالبی اتموس در دنیای موسیقی شناخته می‌شود. این فناوری نیز در برخی از سرویس‌های استریم وجود دارد، اما مانند دالبی اتموس، تعداد دستگاه‌های دردسترس و پشتیبانی کننده از فناوری، محدود است.

DTS:X

شرکت DTS مانند دیگر فرمت‌های صدای فراگیر، برای صدای مبتنی بر اجسام هم نسخه‌ی مخصوص خود را دارد و آن را به‌نام DTS:X در سال ۲۰۱۵ معرفی کرد. دالبی اتموس، تعداد اجسام موجود در صحنه را در سینما به ۱۲۸ جسم محدود می‌کند، اما DTS:X محدودیتی ازلحاظ تعداد اجسام ندارد. البته نمی‌دانیم که آیا فیلم‌سازها با محدودیت ۱۲۸ جسمی اتموس واقعا محدودی می‌شوند و به‌دنبال راهکاری انعطاف‌پذیرتر هستند یا خیر. به‌هرحال DTS:X تلاش می‌کند تا انعطاف‌پذیرتر و دردسترس‌تر باشد. برای استفاده از این فناوری می‌توان از همان الگوهای موجود در سالن‌های سینما استفاده کرد و در خانه نیز تا ۳۲ پیکربندی متفاوت بلندگو پشتیبانی می‌شود.

فناوری DTS:X قبلا به‌صورت یک به‌روزرسانی اضافه برای گیرنده‌های A/V مجهز به دالبی اتموس با پشتیبانی نه‌چندان قوی ارائه شده بود. اکنون این فناوری در گیرنده‌های جدید از همان ابتدا عرضه می‌شود. شرکت‌هایی همچون لاینزگیت و پارامونت، نسخه‌های خانگی فیلم‌ها را با DTS:X منتشر می‌کنند،‌ اما هنوز در محتوای منتشرشده روی دیسک، پشتیبانی کاملی از این فناوری دیده نمی‌شود. در میان سرویس‌های استریم نیز هیچ‌کدام از دالبی اتموس پشتیبانی نمی‌کنند. درنتیجه با وجود پشتیبانی تقریبی همه‌ی گیرنده‌ها از فناوری، باز هم محدودیت‌های قابل‌توجهی در استفاده از DTS:X وجود دارد.

DTS Virtual:X

می‌دانید که لزوما همه‌ی عاشقان فیلم و سینما امکان پیاده‌سازی یک پیکربندی کامل برای بهره‌مندی از صدای مبتنی بر اجسام ندارند. تحقیقات این شرکت نشان داد که کمتر از ۳۰ درصد از مشتریان درنهایت بلندگوهای ارتفاعی را هم به سیستم‌های خود اضافه می‌کنند و کمتر از ۴۸ درصد، از بلندگوهای فراگیر در طرفین بهره می‌برند.

فناوری DTS Virtual:X برای ارائه‌ی تجربه‌ای مشابه DTS:X در پیکربندی با بلندگوهای کمتر توسعه یافت. DTS تلاش کرد تا تجربه‌ای مشابه را به کاربرانی ارائه کند که از تعداد بلندگوهای کمتر بهره می‌برند و حتی فناوری را برای ترکیب دو بلندگو هم ممکن کرد. این فناوری ابتدا در ساندبارها ارائه شد. تجهیزات مذکور اغلب تنها با یک ساب‌ووفر و شاید یک جفت بلندگوی ارتفاعی عرضه می‌شوند. از آن زمان، شرکت‌هایی همچون Denon و Marantz پشتیبانی از DTS Virtual:X را به گیرنده‌های خود افزوده‌اند. سونی هم ساندبار فراگیر مجازی دارد که ورودی‌های دالبی اتموس و DTS:X را می‌خواند.

ازلحاظ فنی، نسخه‌های مجازی فناوری‌های دالبی اتموس و DTS تفاوت زیادی با هم ندارند. البته دالبی ترجیح می‌دهد تا از عبارت مجازی در برند خود استفاده نکند. از نگاه آن‌ها اتموس همیشه اتموس است و تفاوتی نمی‌کند که به‌صورت مجازی در پبکربندی‌های دو و سه و پنج‌کاناله یا در پیکربندی کامل 5.1.2 ارائه شود.

Auro-3D

فناوری Auro-3D به اندازه‌ی دو فناوری سه‌بعدی قبلی شهرت ندارد، اما زودتر از آن‌ها متولد شد. سالن‌های سینما از سال ۲۰۰۶ از فناوری Auro-3D استفاده می‌کنند، اما اخیرا شاهد ورود آن به دنیای سینمای خانگی بوده‌ایم. شرکت‌هایی همچون Marantz و Denon با به‌روزرسانی پولی فرمور، از فناوری مذکور پشتیبانی می‌کنند.

Auro-3D در برخی از جنبه‌ها به دالبی اتموس شباهت پیدا می‌کند، اما از سه لایه‌ی صدا برای رسیدن به جلوه‌ی صوتی فراگیر بهره می‌برد. آن لایه‌ها عموما به بلندگوهای بیشتری نیاز پیدا می‌کنند که در بهترین حالت ۱۱ بلندگو نیاز خواهد بود. درنتیجه Auro-3D برای پیاده‌سازی در خانه، کمی گران‌قیمت به‌نظر می‌رسد. Auro-3D تنها از یک عدد کانال ارتفاعی بهره می‌برد، درنتیجه استفاده از پیکربندی آن در ترکیب با صدای دالبی اتموس، تجربه‌ی عالی به‌همراه ندارد.

توضیحات بالا، تمامی اصطلاحات و فناوری‌های مرسوم در صدای فراگیر را شرح دادند. انتخاب هریک از فناوری‌ها و پیکربندی‌ها، بسته به بودجه و نیاز مصرف‌کننده دارد. برخی کاربران با صدایی مجازی از ساندبارها راضی می‌شوند و برخی دیگر، پیکربندی کامل چندین کاناله را برای تماشای فیلم و گوش‌دادن به موسیقی ترجیح می‌دهند.