محدودیت‌های اینترنت؛ اوج‌گیری ضرر و سقوط درآمد تریدرهای ایرانی
بازار کریپتوکارنسی در سال‌های اخیر تبدیل به یکی از محبوب‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری کشور شده است. اگر پیش از این، افراد برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری به خرید سکه، طلا، دلار و یورو روی می‌آوردند، با رونق بازار ارز دیجیتال، تصمیم به تبدیل سرمایه خود به دارایی‌های دیجیتال گرفته‌اند. این بازار نوپا هرچند جنبه‌های ناشناخته بسیاری دارد و هرازگاهی زیان و ضررش به سودش می‌چربد اما همچنان عرصه پرطرفداری برای سرمایه‌گذاری ازطریق تبدیل ریال به تتر است.
این بازار دیجیتال در ایران و در دو ماه اخیر با چالش‌هایی مواجه شده که عرصه را برایش تنگ کرده است. همان‌طور که فیلترینگ و اینترنت کند بی‌رمق، مسلخ شغل‌ها و رویاها شده است و دشواری دسترسی به VPN برنامه‌نویسی را سخت‌تر کرده است، فعالیت در حوزه ارز دیجیتال هم در بیش از ۶۰ روز اخیر تریدرها را به دردسر انداخته است. معامله‌گران حوزه رمزارز هم مثل گرافیست‌ها و تدوین‌گرها به‌سختی به منابع و ابزارهای کارشان دسترسی پیدا می‌کنند و البته این همه مشکلاتی نیست که کسب‌وکارها و کاربران این حوزه هرروز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
مشکلات بازار رمزارز به اقتصاد کشور آسیب زد
افشین حیدرپور، محقق و فعال حوزه بلاکچین، در گفت‌وگو با زومیت مسائلی را که در بازار کریپتوکارنسی در دوران محدودیت اینترنت به وجود آمده، به دو دسته مشکلات کسب‌وکارها و مشکلات کاربران تقسیم می‌کند. حیدرپور در توضیح کسب‌وکارهای این حوزه می‌گوید: «در ایران دو دسته کسب‌وکار فعال در حوزه کریپتو کارنسی داریم: دسته اول کسب‌وکارهای حوزه تبادل یعنی صرافی‌ها هستند و دسته دوم، کسب‌وکارهای حوزه فناوری هستند که برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های بر بستر بلاکچین را آماده می‌کنند. هر دو دسته هم در این مدت از وضعیت اینترنت آسیب دیده‌اند.»
به گفته او، برای دسته اول مهم‌ترین چالش مشکل جذب کاربران جدید است: «با توجه به فیلتر شدن اینستاگرام، صرافی‌ها نمی‌تواند در این شبکه تبلیغ کنند که باعث می‌شود تعداد کاربرانشان کم شود و نتوانند کاربر جدیدی جذب کنند. این مسئله باعث کاهش درآمد و در ادامه، ضربه به بخشی از اقتصاد کشور شده است.»
این محقق حوزه بلاکچین مهم‌ترین معضل کسب‌وکارهای حوزه فناوری بلاکچین را هم قطعی VPNها می‌داند که باعث عدم دسترسی این شرکت‌ها به ابزارهای مورد نیازشان می‌شود؛ او در این خصوص گفت:
با اختلالات اینترنت و قطعی VPNها دسترسی کسب‌وکارها به ابزارها کمتر شده است. در واقع به دلیل وجود برخی تحریم‌های خارجی ما به برخی سرورها، خدمات و ابزارهای بین‌المللی دسترسی نداریم و فعالان این حوزه برای انجام کارشان نیاز به استفاده از VPN دارند تا هویتشان را پنهان کنند. با قطع شدن VPNها کسب‌وکارها مجبورند زمان بیشتری صرف کنند تا بتوانند کارشان را انجام دهند که بازدهی آن‌ها را پایین می‌آورد.
البته این کسب‌وکارها در گام بازاریابی و معرفی محصول که عموماً بر بستر اینستاگرام و تلگرام انجام می‌گرفت هم دچار مشکل شده‌اند. مجموع این عوامل در این مدت درآمد و فعالیت آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده است.
امنیت معامله‌گران به خطر افتاده است
علاوه بر کسب‌وکارها کاربران هم از محدودیت ایجادشده برای VPNها متضرر می‌شوند: «کاربران اگر بخواهند با صرافی‌های خارجی کار کنند احتیاج به VPN دارند تا IP خود را تغییر دهند؛ چون به‌خاطر وجود تحریم صرافی‌های خارجی پول کاربران با IP ایران را بلاک می‌کنند.»
به گفته افشین حیدرپور، کاربرد دیگر VPNها برای تریدرهای ایرانی این است که با مخفی کردن IP ایران اجازه نمی‌دهد که دولت‌های خارجی آن‌ها را ردیابی و آدرس کیف پول کاربر را اصطلاحاً فلگ کنند. با توجه به محدود شدن VPNها این روش امنیتی که برای کاربران فراهم بود هم از بین رفته و کاربران درمعرض خطر قرار گرفته‌اند.
در شرایطی که اینترنت و ظرفیت‌های آن روز‌به‌روز پیشرفته‌تر می‌شود، در کشور ما به واسطه محدودیت‌های اعمال‌شده حتی سرعت اینترنت هم دائماً کاهش پیدا می‌کند. این در حالی است که کار معامله‌گران حوزه ارز دیجیتال کاملاً وابسته به سرعت اینترنت است و به گفته این کارشناس بلاکچین صد درصد در فرایند معامله‌گری تأثیرگذار است. حیدرپور در این خصوص این طور توضیح می‌دهد:
با سرعت اینترنت دایال‌آپ یا 2G و 3G نمی‌توان ترید کرد چون سرعت کم زمان شما را تلف می‌کند و هیچ نتیجه‌ای هم حاصل نمی‌شود. این موضوع باعث می‌شود که شما نتوانید در بازه زمانی خوب کار و معامله بهتری انجام دهید.
فیلترینگ به جز موضوع VPNها، تبلیغات و بازاریابی پیامدهای منفی دیگری هم دارد. حیدرپور عدم دسترسی به اخبار و اطلاعات روز جهان را یکی از تبعات فیلترینگ می‌داند و می‌گوید: «اخبار این حوزه عموماً در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام، دیسکورد، ردیت و تلگرام منتشر می‌شود که همه در ایران فیلتر هستند و دسترسی به آن‌ها بسیار سخت است.»
بازار ارز دیجیتال را نمی‌توان ملی کرد
مدیر عملیات یکی از صرافی‌ها آنلاین ارز دیجیتال، با بیان این که بازار ارزهای دیجیتال یک بازار جهانی است، اعتقاد دارد که نمی‌توان این بازار را به یک مکان ملی تبدیل کرد و اضافه می‌کند:
نمی‌توانیم بگوییم فقط یک عده خاص در یک جغرافیای خاص می‌توانند با یکدیگر معامله کنند. این بازار جهانی است و لازمه معامله در آن داشتن اینترنتی است که شما را به دنیا متصل کند.
او درباره نیاز این بازار به اتصال به جهان چنین توضیح می‌دهد: «برای فعالیت در بازار جهانی ارز دیجیتال نیاز به سرورهای جهانی داریم. نمی‌توانیم بیت‌بین، نوبیتکس و... را تماما روی سرورهای ملی راه‌اندازی کنیم. اصل اساسی بلاکچین عدم تمرکز است؛ یعنی تراکنش‌ها و داده‌ها روی یک سرور و در یک مکان مشخص نیست. بنابراین، چنین صنعتی نمی‌تواند تماماً ملی باشد.»
این فعال حوزه کریپتو همچنین به چالش اتصال و انتقال بین‌المللی اشاره کرده و بر ضرورت برقراری ارتباطات با بازار جهانی ارز دیجیتال تأکید می‌گنند: «صرافی‌های داخلی قرار است امکان انتقال روی بلاکچین را بدهند؛ بلاکچین ملی که نداریم، پس وقتی تریدر می‌خواهد انتقالی از کیف پول داخلی به یک کیف پول بین‌المللی داشته باشد، چطور باید این دسترسی را پیدا کند؟»
این کارشناس می‌گوید محدودیت‌های ایجادشده در اینترنت کشور به مشکلات ناشی از تحریم اضافه شده و به‌ویژه موضوع محدودیت VPNها فعالیت در بازار ارز دیجیتال را دشوارتر از قبل کرده است: «ما به خاطر وجود تحریم نیاز به VPNهایی داریم که هویت معامله‌گران ایرانی را مخفی کنند. حالا که VPNهای استاندارد مختل می‌شوند، کاربران یا دسترسی به VPN ندارند یا از VPNهای ناامن استفاده می‌کنند که تمام دارایی و اطلاعاتشان را به خطر می‌اندازد.» نوسان‌های موجود در اینترنت هم عامل دیگری است که دارایی و دیتای کاربران و تریدرها را تهدید می‌کند، چراکه ممکن است باعث نشر IP شود، لوکیشن کاربر لو برود و دارایی فرد در صرافی‌های خارجی بلاک شود.
او در ادامه به مشکلاتی می‌پردازد که صرافی‌های آنلاین ارز دیجیتال در دو ماه اخیر با آن‌ها روبه‌رو شده است و می‌گوید:
به‌عنوان یک صرافی ارز دیجیتال به مسئله پشتیبانی آنلاین احتیاج داریم که نرم‌افزارش خارجی است، چون نرم‌افزار داخلی پاسخ‌گوی حجم پیام‌های ما نیست. اینترنت که ملی می‌شود امکان دسترسی کاربر به پشتیبانی ما هم مختل می‌شود. سیستم مرکز تماس (call center) هم تماماً روی بستر اینترنت است، اختلالات این مرکز تماس را هم مختل می‌کند.
این کارشناس همچنین به مشکلی که مدتی قبل در سرویس ارسال پیامک انبوه پیش آمده بود اشاره کرده و بیان می‌کند: «روزهایی که سیستم ارسال پیامک انبوه مختل شده بود، کدهایی که برای لاگین، برداشت، انجام تراکنش و... نیاز بود ارسال نمی‌شد و ما در این زمینه هم با مشکلاتی مواجه بودیم.»
با در نظر داشتن تمامی این مشکلات این مدیر عملیات وضعیت صرافی‌ها و معامله‌گران را دشوارتر از پیش ارزیابی کرده و می‌گوید:
مجموع این اختلالات هم روی کار ما تأثیر منفی داشت و هم دارایی دیجیتال کاربر را در ریسک قرار می‌دهد. در معاملات بین‌المللی حوزه کریپتو همین که بفهمند تریدر از ایران در حال فعالیت است، خودش ریسک بزرگی است؛ حالا این اختلالات اینترنت و محدودیت VPNها ریسک‌ها و خطرات بیشتری به معاملات اضافه می‌کند.
محدودیت‌های اینترنت مانع کسب درآمد شده است
مانی یکی از معامله‌گران حوزه تریدینگ است که می‌گوید اختلال در اینترنت تأثیر مستقیم روی کار او و بقیه تریدرها داشته است. او تأثیر این وضعیت را این طور توضیح می‌دهد:
با این سرعت اینترنت و وضعیت اختلال‌ها خیلی از تریدرها، به‌خصوص کسانی که اسکَلپِر (scalper) هستند و کارشان این است که در مدت زمان کوتاه مثلاً در ۱۵ دقیقه معامله باز کنند و ببندند، نمی‌دانند الان که معامله را باز می‌کنند تا یک ربع دیگر به اینترنت دسترسی دارند تا کارشان را انجام بدهند یا نه. تا این معامله بسته شود ممکن است قیمت بالا برود یا پایین بیاید یا اتفاقات دیگری بیفتد که از کنترل فرد خارج است. در این شرایط نتیجه نهایی معامله دیگر دراختیار فرد نیست و در ۹۹ درصد مواقع به ضرر افراد تمام می‌شود.
این تریدر علاوه بر اشاره به این که قطعی VPNها هزینه اضافه به معامله‌گران تحمیل کرده به موضوع جالبی به نام روان‌شناسی ترید یا معامله‌گری پرداخته و می‌گوید: «روان‌شناسی ترید یعنی که فرد بتواند به روانش مسلط باشد که به‌موقع وارد معامله شود، به‌موقع حجم اضافه کند و به‌موقع از معامله خارج شود. یک روان مغشوش و ناآرام باعث می‌شود نتوانید مدیریت سرمایه انجام دهید و معاملاتتان ضررده شود.» او معتقد است بسیاری از معامله‌گران از محدودیت‌های موجود در اینترنت کلافه‌اند که باعث می‌شود نتوانند کارشان را به‌خوبی انجام دهند و ضرر می‌کنند.
این معامله‌گر حوزه ارز دیجیتال البته در این مدت ضرر و زیان مالی نداشته اما می‌گوید که اگر وضعیت اختلالات گسترده در اینترنت وجود نداشت می‌توانست درآمد بیشتری داشته باشد و اضافه می‌کند:
روند کاری ما کاملاً مختل شده و تعداد معامله‌هایم کمتر شده است؛ این وضعیت اینترنت حداقل ۴۰ درصد روی درآمد من اثر گذاشته. هرچند ضرر نکرده‌ام اما جلوگیری از کسب درآمد داشته‌ام؛ همان‌طور که برای کسب‌وکارهای اینستاگرامی این جلوگیری از کسب درآمد پیش آمده است.
او این موضوع جلوگیری از کسب درآمد را هم این طور توضیح می‌دهد: «تا قبل از پیش آمدن شرایط اخیر و اختلالات اینترنت می‌توانستیم در تمام ۲۴ ساعت شبانه‌روز کار کنیم اما الان مدت زمان کاری من کم شده است. مثلاً اگر الان در یک هفته پنج معامله باز می‌کنم، در یک روز دوتا از معامله‌هایم به ساعت‌هایی می‌رسد که اینترنت قطع یا مختل است و معامله‌ای که قرار بود سود خوبی به من بدهد، اصلاً انجام نمی‌شود.»
کاهش ۹۰ درصدی درآمد
علیرضا فعال دیگری در حوزه کریپتوکارنسی است که چالش‌های متعددی را در این مدت تجربه کرده است: «من در حوزه تریدینگ هم فعال هستم و هم فعالیت آموزشی در زمینه ارز دیجیتال انجام می‌دهم. در سال‌هایی که تجربه کار در این عرصه را داریم بابت محدودیت‌های اینترنت بسیار اذیت شده‌ایم.»
او که در حوزه ارز دیجیتال کسب‌وکار شخصی هم دارد، در پلتفرم‌های مختلفی مانند تلگرام، یوتیوب و اینستاگرام به فعالیت آموزشی و ارائه و فروش خدمات مختلف در حوزه کریپتو مشغول بوده است. فعالیتی که این روزها به‌واسطه فیلترینگ هر سه این بسترها حالا بسیار محدود شده و درآمدش را کاهش داده است.
البته این تنها ضرر مالی علیرضا در دو ماه اخیر نیست. او هم مثل سایر فعالان این بازار به محدودیت‌هایی که از قبل از سمت صرافی‌های خارجی وجود داشته اشاره می‌کند و می‌گوید که این شرایط حالا بدتر از همیشه شده است:
محدودیت‌های اخیر اینترنت مجبورمان می‌کند راه‌های مختلفی را برای وصل شدن به صرافی‌های مختلف پیدا و استفاده کنیم که باعث لو رفتن IP و اکانت‌های ما شده و کلی از پول‌های ما بلاک می‌شود.
این موضوع به کاهش چشمگیر درآمد علیرضا منجر شده، چون اکانت‌هایش مسدود شده است: «شخصا ۹۰ درصد از درآمدم از معامله‌گری در بازار کریپتو را از دست داده‌ام چون دوتا از اکانت‌هایم در صرافی‌های خارجی کاملاً بسته شده‌اند.»
عدم امکان کسب درآمد از بخش آموزش، ارائه محتوای آموزشی و فروش خدمات به کاربران هم به معضلات اقتصادی این تریدر اضافه شده است. او با اشاره به این که دیگر امکان ارائه خدمات آموزشی وجود ندارد، توضیح می‌دهد:
از یک طرف، کاربران اینترنت ندارند که بخواهند آموزش ببینند و از طرف دیگر، حجم معاملات آن‌ها هم کم شده؛ بنابراین، کمتر به این آموزش یا خدماتی مثل ارائه دادن سیگنال نیاز دارند. درآمدی که از یوتیوب داشتیم و ازطریق آن برای کشور ارزآوری می‌کردیم هم کم شده و به حد بسیار پایینی رسیده است.
شاید برای بسیاری از افراد بازار ارز دیجیتال یک بستر سرمایه‌گذاری یا حتی نوعی تفریح باشد، اما برای بسیاری دیگر یک منبع درآمد است. چه کسانی که از راه تریدینگ امرار معاش می‌کنند، چه آن‌ها که در قامت کسب‌وکار در این عرصه خدمات ارائه می‌دهند، حیات شغلی و حرفه‌ایشان به این بازار وابسته است. بازار کریپتوکارنسی که بدون اینترنت عملاً نمی‌تواند وجود خارجی داشته باشد حالا با محدودیت‌های ایجادشده در این شبکه جهانی برای کاربران داخل ایران از همیشه محدودتر شده است. معامله‌گران حالا به‌سختی کار می‌کنند، حجم فعالیتشان کمتر شده و نه‌تنها افزایش سود و درآمد نداشته‌اند بلکه در ضرر و زیان مالی هستند و سرمایه و درآمدشان به خطر افتاده است.
