ساترا: مجوزهای وزارت ارشاد برای ساخت فیلم در شبکه نمایش خانگی دیگر رسمیت ندارد
از زمانی‌که ساترا، سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر، فعالیت تنظیمگری خود را به‌صورت جدی شروع کرد، با انتقادهای زیاد اهالی فیلم و سینما مواجه شد. این انتقاد و اعتراض‌ها از آنجا نشئت می‌گیرد که برای ساخت فیلم و سریال نیاز به دریافت مجوز تولید از سازمان سینمایی و پس از ساخت، باردیگر نیاز به دریافت مجوز پخش از ساترا وجود دارد.
این جدال به‌تازگی به مرحله جدیدی رسیده و ساترا به‌عنوان مسئول ناظر بر محتوای نمایشی در فضای مجازی اعلام کرده است دیگر مجوزهای ارشاد را به رسمیت نمی‌شناسد. این موضوع پس از شکایت سازمان سینمایی درخصوص پخش سریال «زخم کاری» در شبکه خانگی رخ داد که مجوزهای دریافتی از ساترا را «خارج از چهارچوب قانون» توصیف کرده بود؛ حال‌آنکه «زخم کاری» مجوز پخش را از ساترا دریافت کرده است؛ چرا‌که پخش هر برنامه‌ای در رسانه‌های صوت و تصویر مجازی منوط به دریافت مجوز از ساترا است.
قائم‌مقام رئیس و معاون امور حقوقی ساترا به خبرگزاری مهر می‌گوید طبق سرفصل‌های قانونی جدید مرتبط با نظارت این سازمان که در قانون بودجه به آن اشاره شده است، «مسئولیت تولید محتوای حرفه‌ای فضای مجازی» به ساترا سپرده شده و از ابتدای سال جاری هم شوراهای محتوایی تشکیل داده است. متن این قانون به‌شرح زیر است:
مقاله‌های مرتبط:
سازمان صداوسیما موظف است به‌منظور حفظ ارزش‌های ایرانی و اسلامی و نظام خانواده بر تمام مراحل تولید آثار حرفه‌ای در فضای مجازی نظارت کند و ضمن ارتقای کیفی تولیدات از اثرهای سوء آن در جامعه جلوگیری کند.
وحید فرهمند درباره ورود ساترا به موضوع محتوای آثار در شبکه پخش خانگی می‌گوید:
خیلی منطقی است که توقع حاکمیت و فعالان این عرصه از ساترا به‌عنوان تنظیمگر ورود محتوایی نیز باشد. آنچه به‌عنوان سنگ‌بنای شکل‌گیری ساترا به‌شمار می‌آید، وجود برخی نابه‌سامانی‌ها و شاید تشتت‌هایی در محتواهای انتشاریافته رسانه‌ها بود که انتقادات کاربران و طیف‌های مختلفی از دغدغه‌مندان فرهنگی کشور به‌ویژه خانواده‌ها را به‌دنبال داشت. توقع این بود که بعد از ورود ساترا به این عرصه، محتوا نیز سامان‌دهی شود تا این کالای فرهنگی در وضعیتی باثبات علاوه‌بر‌اینکه بتواند اقتصادش را داشته باشد و جای خود را در سبد مصرف کاربر ایرانی تثبیت کند، در چهارچوب هنجارهای فرهنگی و اجتماعی کشور مسیرش را دنبال کند.
معاون امور حقوقی ساترا به این موضوع اشاره کرد که از ابتدای تأسیس این نهاد نیز تصور ورود آن به بحث محتوا بسیار بدیهی بود. وی افزود:
اصولا تصور تنظیمگری رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر بدون ورود به حوزه‌های محتوایی اگر محال نباشد، سخت و فاقد سابقه جهانی است. تنظیمگر رسانه صوت و تصویر فراگیر، تنظیمگر محتوای این رسانه‌ها و در‌عین‌حال تنظیمگر ارائه خدمات نیز محسوب می‌شود و هر طور نگاه کنید، طراحی مداخلات و ورود محتوایی جزء لاینفک تنظیمگری خواهد بود. تصورش هم عجیب است که به رگولاتور در حوزه رسانه بگویید در محتوای رسانه دخالت نکن؛ پس در چه امری باید دخالت کند؟ فکر می‌کنم واردنشدن ساترا به حوزه‌های محتوایی، فلسفه وجودی آن را هم دچار مشکل کند.
با‌توجه‌به وجود مشکلات متعدد در راه تولید آثار نمایشی در زمینه کسب مجوز، وحید فرهمند می‌گوید از زمانی به‌بعد، ساترا دیگر مجوز سازمان سینمایی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به رسمیت نمی‌شناسد و سریال «زخم کاری» هم اولین اثری است که بدون دریافت پروانه ساخت این سازمان تولید شده است؛ درنتیجه اکنون دیگر تهیه‌کنندگان بلاتکلیف نیستند. وی گفت:
الان به فهم مشترکی با دوستان در رسانه‌ها رسیده‌ایم که طرح‌هایشان را با ساترا به‌اشتراک می‌گذرند، کسب نظر می‌کنند، مجوز تولید دریافت می‌کنند و باقی فرایند (ساخت) ادامه می‌یابد.
فرهمند درباره دخالت محتوایی ساترا در آثار نمایشی توضیح می‌دهد که پیش از دریافت مجوز، بررسی‌ها صورت می‌گیرد و اگر فیلم‌نامه نیاز به اصلاح داشته باشد، تغییراتی داده می‌شود تا دیگر شاهد اتفاق‌هایی نباشیم که در ماه‌های اخیر برای سریال‌هایی همچون «قورباغه» یا «زخم کاری» افتاد. این بررسی‌ها در شوراهایی انجام می‌شود که فرهمند پیشازاین به آن‌ها اشاره کرد. معاون امور حقوقی ساترا درباره تشکیل این شوراها و اعضای آن‌ها می‌گوید:
ساترا وقتی می‌خواست مداخله محتوایی را طراحی کند، جلسات زیادی با نخبگان و متخصصان امر برگزار و از آنان کسب نظر کرد تا بتواند فرایندی را ترسیم کند که بیشترین اثربخشی و کمترین آسیب را داشته باشد. بر‌این‌اساس، از بهمن سال گذشته جلسات متعددی با صاحب‌نظران برگزار شد و نهایتا به جمعی از افراد متخصص برای بررسی و تصمیم‌گیری در حوزه صدور پروانه تولید رسیدیم. افراد سرشناسی در این جمع حضور دارند که اتفاقا جزو مدیران موفق سازمان صداوسیما در ادوار گذشته و فعلی بوده و هستند؛ افرادی که در زمان مدیریتشان، دوران درخشانی از تولید و پخش محتوا را شاهد بوده‌ایم.
نام این شورا «شورای تخصصی سیاست‌گذاری محتوای حرفه‌ای» است که دکتر علی‌اصغر پورمحمدی مسئولیت این شورا را برعهده دارد و محمدرضا جعفری‌جلوه، از مدیران با دانش شبکه‌های تلویزیونی و دکتر عبدالکریم خیامی، از مدیران سابق و بعضا میزبان استاد دکتر محسن مهاجرانی، از معاونان قبلی و خوش‌نام صداوسیما در این شورا حضور دارند. این‌ها افرادی بودند که تولیدکنندگان پیشازاین ارتباط بسیاری تنگاتنگی با آن‌ها داشته‌اند.
فرهمند درباره جهت‌دهی محتوایی ساترا به آثار نمایشی و سیاست‌های کلی ارزیابی‌شده سازمان گفت:
مواردی داریم ازجمله اینکه نسبت آثار با صیانت از اصول خانواده در تطابق باشد. اینکه سریال چقدر حس هم‌انگیختگی اعضای خانواده را دربرابر کیان خانواده تقویت می‌کند. این خیلی مهم است که سریال‌ها چقدر رفتارهای خارج از عرف را عادی‌سازی می‌کنند. در کل، عادی‌سازی ناهنجاری‌ها، روابط خانواده‌ها، جلوگیری از آسیب کودکان و گروه‌های تحت‌تأثیر و سیاه‌نمایی و القای روحیه یأس و ناامیدی ازجمله موضوعاتی است که خیلی اهمیت دارد. در ژانر کمدی نیز اینکه در عین مفرح‌بودن، جلوگیری از بروز تمسخر اشخاص و صنوف و مشاغل شرافت‌مند حائز اهمیت است.
